शब्दालंकार - 4

Shabdalankar - 4

Taking cue from some head-words in the “Figures of Speech” section of the DM Dictionary, Shri. Rajaram Ramachandran regales us with his “शब्दालंकार”, a series of 17 writings. 

अन्याय अन्याय fig disproportionate to reason or law. uis मझ नातू अन्याय तंटा करतो म्हणून मझ लोंक तला सदाहीं शिवा देत असतो.  Kaaye nyaayaa prakaara naahi ki thae Anyaaya.  Ghaavaantha, deshaantha kevdaki anyaaya chaaltha, dhivas ujun dhivas jaajori, kaan choubees ghanteyin kottathirin anyaaya chaaatha astha.  Kiththeka dhrishtivora padtha, kiththeka padthini, anyaaya karnaara loka kevdakidhane saampdingthinitha, saampdingitlathiri ponaavanta dhane nisrun baayaara yevun jaathaatha, vora vora anyaaya karatha asthaatha.   Kaadingitlathae vishaya kaaye manje, lokaancha niththepadi vaagnaantha yae shabdha - ANYAAYA - kasa, kasaala upayog karthon manaacha cha. Lenkru anyaaya kodi kartho manthon.  Laadaantha saangthon.  Sosaala hoinaaska kodi kartha lenkru.  Lenkru manje kodi karalacha.  Kaaye sampaaka vo, baatha anyaaya mokhla hotha manthon.  Bandeela gaalaacha petrol anyaaya mol vegungela manthon (aek rupayela theen litre petrol milatha hotha manje konithrin paathera jaathilka?  Paisecha gyaacha shakthi anyaaya una hungela).  Thae vaidhya rogeelaa paanch nimishapini paathni anyaaya paise uppadatho manthila.  Bhojanaalayaantha dhone rupayela santhushta jevan milatha hothathe kaala aeka, aththa bhojan anun tivnaaraala utun jaathaana dhone rupaye dhilthra tho dhenaaraala kaale vora patho.  Thae asundhe, char aanela kshavar karingitlathe rr aththa kshavar karlathe hajaamaala vora vees rupaye dhetho.  Kaaye anyaaya vo hae! rr kheda ghaavaantha asthaana, Pallavapuramaantha asthaana, laahn paanaantha, ghaavncha loka, vaya jaalthane pini yevun saashtaanga namaskara karthila, rraala udhanda sankata asala, sankocha vaatala, thumi vayaantha thorle, namaskara karna nokko manje aiknaatha.  Hae udhanda anyaaya manun vaatala; Amma "thoo kaayin saangnuko" manun thonda jaankivuntaakthila.  rraacha bapa gharaantha asaacha dhivasa ghaanvaacha loka kaayithirin baanda baandi hotha manje madhyasthatha kaara karthaan yethila.  Bapa kona chooke karlaaki thyaala dharun siva dethila, rraala kashta asala, hae udhanda anyaaya manun vaatala. Gharaa somora konin veshti mudhrun baandhingun jaathaane, chapli gaalingun jaathaane, cycle sodingun jaathaane (lotingunacha jaanvan), asa kevdaki lokaana upadhrava, rraala udhanda anyaaya manun vaatala.  Kaayin karaala hoina. Veedhivinganaantha?  rraacha Aaja, Mama asa kaayin karnatha. Yevdaala Mama ghaanvncha mukhya adhikari.   Paranthu ghaavncha mukhya loka kiththeka dhane thae kaam karthila.  Aekdha doga dhane - harijana pora - konaachki garcha naarli jaada raathricha vela vegun barun naral choringuntakle.  Dusara dhivasa paashte ghaanvcha loka thyaansa dharun aek chinchacha jaadaala baandhun chinchacha jaadaacha cha kaati kaadun maratha hothae, kaati vora kaati modatha hotha, thevda maara badhlun badhlun.  Doga poraancha paate poora ragatha bombaala.  Kaaye anyaaya yae manun rr maningitla, thedhdhisi raathri rraala jompe naahi.  Thae aeka kaala.  Aththa? Anyaayacha nyaaya aththa.  Atingun paayaalapini hothni bonthaale chaalaacha anyaaya paavun, aikun.  Thae kaalaanthayin maaraa maari, chori askin hotha, paranthu aththa chaalaacha anyaaya askin paayilthara thae dhivasa parthun yeinaaka manun vaadtha! Lenkra?  Thyaansa kodi karaala vaela kotta, adeecha vayapini hothini, shaalaantha gaaluntaakthaatha.  Thaeyin anyaayacha, paapa lenkra.  rr shaalaala milthaana vaya saah! 22-05-2018

अन्याय अन्याय fig disproportionate to reason or law. uis मझ नातू अन्याय तंटा करतो म्हणून मझ लोंक तला सदाहीं शिवा देत असतो.  काय न्याया प्रकार नाही की, ते अन्याय. गांवांत॑, देशांत॑ केवढेकी अन्याय चालते, दिवस उजून दिवस जाजोरी, कां, चोवीस घंटेयीन कोठतरीन अन्याय चालत अस्त॑. कित्येक दृष्टीवोर पडते, कित्येक पडत नाही. अन्याय करणार लोक केवढकीदन सांपडींगत नाहीत॑, सांपिडींगिट्लतरीन पोणावांटादन निसरून बाह्येर येऊनजातात, वोर  वोर अन्याय करत अस्तात. काढींगिट्लते विषय काय म्हणजे, लोकांच नित्तेपडी (नित्यपडी) वागणेंत॑ हे शब्द -अन्याय- कस, कसाला उपयोग करतों म्हणाचेच. "लेंकरू अन्याय खोडी करतो" म्हणतों. लाडांत सांगतों, "सोसाला होईनास्क खोडी करते लेंकरू" लेंकरू म्हणजे खोडी करेलच. "काय संपाक व्हो, भात अन्याय मोक्कळ॑ होत॑" म्हणतों. "बंडीला घालाच पेट्रोळ अन्याय मोल वेघूनगेल॑" म्हणतों. (एक रुपेला तीन लिटर पेट्रोळ मिळत होत॑ म्हणजे कोणतरीन पतेदतीला का ? पैसेच घ्याच शक्ती अन्याय उणे होऊनगेलाहे). "ते वैद्य रोगीला पांच निमिषपिणीं प्हात नाही, अन्याय पैसे उप्पडतो" म्हणतील. भोजनालयांत दोन रुपेला संतुष्ट जेवण मिळत होतते काळ एक, अत्ता भोजन आणून ठिवणाराला उठून जाताना दोन रुपे देलतर तो देणाराला खाले-वोर प्हातो. ते असूनदे, चार आणेला क्षवर करींगिट्लते आरार अत्ता क्षवर करलते हजामाला वोर वीस रुपे देतो. काय अन्याय व्हो हे ! आरार खेडेगांवांत असताना, पल्लवपुरमांत असताना, ल्हानपणांत, गांवाच लोके, वये झालतनिपणीं येऊन साष्टांग नमस्कार करतील. आरारला उदंड संकट असेल, संकोच वाटल, तुम्ही वयेंत थोरळे, नमस्कार करणे नोको म्हणजे ऐकनात॑. हे उदंड अन्याय म्हणून वाटेल. अम्मा "तू कायीन सांगनोको" म्हणून तोंड झांकिवूनटाकतील. आरारच॑ बापा घरांत असाच दिवसी गांवांच लोके कायतरीन भांडाभांडी होत॑ म्हणजे मध्यस्थता करा करतां येतील. बापा कोण चूक करलाकी, त्यला धरून शिवा देतील. आरारला कष्ट असेल, हे उदंड अन्याय म्हणून वाटेल. घरा सोमोर (समोर) कोणीं वेष्टी मुदरून बांधींगून जाताने, चप्ली घालींगून जाताने, सैकल सोडींगून जाताने (लोटींगूनच जांव॑), अस केवढ॑ की लोकांना उपद्रव, आरारला उदंड अन्याय म्हणून वाटेल. कायीन कराला होईना. वीदिविडंगनांत ? आरारच आजा, मामा, अस कायीन करनात. एवढेला मामा गांवाच मुख्य अधिकारी. परंतु, गांवाच मुख्य लोक कित्येकदन ते काम करतील. एकदा दोघदने - हरिजन पोरे- कोणाचकी घरच॑ नारळी झाड रात्रीच वेळ वेघून भरून नारळ चोरींगिट्ले. दुसर दिवस पाष्टे गांवाच लोक त्यांस धरून एक चिंचाच झाडाला बांधून चिंचाच झाडाचेच काठी काढून मारत होते. काठीवोर काठी मोडत होत॑. तेवढ॑ मार बदलून बदलून. दोघ पोरांच पाठ पूरा रगद बोम्बाळा. काय अन्याय हे म्हणून आरार म्हणींगिट्ला. तेद्दशी रात्री आरारला झोंप नाही. ते एक काळ. अत्ता ? अन्यायेच न्याय अत्ता. अठींगून प्हायालापणीं होतनाही भोंताले चालाच अन्याय प्हाऊन, ऐकून. ते काळांतयीन मारामारी, चोरी अस्कीन होत॑. परंतु, अत्ता चालाच अन्याय अस्कीन प्हायिलतर ते दिवस पर्तून येयीनाका म्हणून वाटते ! लेंकरे ? त्यांस खोडी कराला वेळ कोठ॑ ? अडीच वयेपणीं होतनाही, शाळेला घालूनटाकतात. तेयीन अन्यायेच, पाप लेंकरे. आरार शाळेला मिळताना वये सहा ! 22-05-2018 (Re-written in DM script by ARV)