नुस्त असेच - 11

In this set of    sixteen  writings RR takes us through some stray thoughts, ideas and events in a casually serious tone

उद्या दुस्तेपारी सूर्य उदय होताना मन्मथ नाम संवत्सर आरंभ होत॑. अमच॑ हिंदू पंचांगा प्रकार अम्ही हेला उगादि/युगादि म्हणतों, म्हणजे, एक नव युग अथवा संवत्सराच आरंभ. देशस्थ लोकांच घरांत अस्कीन हे फार उत्सवांत आचरण करतील. अमच॑ घरांतीन तसेच. हे वर्ष फूल भरून आलाहे, अणी फूलाच मोल पणीन  फार सवंग झालाहे म्हणाच चोखोट झाल॑. अत्ता "समय यंत्र" वेघून नंखर मागे जावूम्हण का ? गेलंदा (गेलंदपा/गेलंदफा) झालते मन्मथ संवत्सराच वेळी मी "सेकंड-फोर्म", म्हणजे, सातवां स्टॉन्डरडांत नन्निलम बोर्ड है-स्कूळांत वाचत होतों. अम्मा-बापा, भाऊ-भावंडे, आजिम्मा, काका, काकि, चुलत अणी मावस भावंडे, तसेच, "नोंडि" रामाचारेच बाईल "अव्हो", ह्यांच बरोर अस्कीन मिळून युगादीच सण कराला म्हणून एक दिवसाच पुढेच मला पल्लवपुरमांत्सून वीदिविडंगनाला बलाईंगून आणाला मझ॑ बापा एक मनुषाला पाठिवतील॑. बेष शुद्ध करून, फूल॑ अणी अंबाच पानाच गुच्छांत तोरण अस्कीन बांधून घर अलंकार करून असेल. आहा, अम्च॑ घरांत होत होतते पूजा, तज नंतरल॑ प्रमाद अणी तृप्त जेवणे, अम्ही लेंकरे अनुभव करलते संतोष, ते काळ अग्गीन गेलेच गेल॑. एकोणीशेंसाठ (1960) पर्यंतीन वर्षावर्षी अग्गि सणालीन मी पल्लवपुरमाला जात होतों ; पोणावांटादपायीन वीदिविडंगनांत्सून मला बलाईंगून याला म्हणून पाठिवून देलते सैकलाच "कॅरियरांत" बसून. अत्ता युगादि वर्षावर्षी येत॑. सण आचरण कराच रीत॑, पूजा, हे अग्गीन बेष करतों तरीन, ते काळा सार्खल॑ आनंद, तृप्ते, संतोष हे अग्गीन अत्ता मिळत नाही. जुने काळांत लेंकरेविणी असताना अम्ही अनुभव करलते अनेक विषय अत्तच॑ हे "यंत्र-युगांत" नाहीच नाही. उद्या (21-03-2015) नव॑ वर्ष, मन्मथ संवत्सर आरंभ होयाच अवसरांत हे नव॑ वर्षांत अस्किदनयीन  संतोषविणी असा म्हणून मझ॑ शुभेच्छा कळिवतों. सकल विधाच वैभव अणी शांती मिळेल अणी अम्हाला अस्कीन संतोष, आरोग्य अणी समृद्ध ठिवेल म्हणाच अगाध आशानीशी याच नव वर्षाला स्वागत करूम्हणे. सगळ्यांसीन युगादीच शुभेच्छा, मझकडून. थोरळेंना आदर अणी बहुमान दाखिवून, सगळ्यांचकडीन गोड गोड बोलून, सौहार्दविणी संतोषविणी असूम्हणे. पुढे लिव्हाच : जुने काळांत "प्रमाद अणी तृप्त जेवण" मिळत होत॑ म्हणून, मागे एक सूचना देऊन, एक विवाद शुरू करून ठिवलों. अत्ता हे काळांत पणीन सणाच दिवसी संतृप्त जेवण मिळते अम्हाला. ते काळांत घरच॑ गायीच म्हैशीच दूध धार काढतांतरून मिळत होत॑. लोणी, तूप हे अस्कीन पणीन ह्यजांतूनच. त्यज विना, तांदूळ, धान, कोवरीच (खोब्रीच) तेल, चोखोटतेल, नारळ, भाजीपाला वगैरा वगैरा पणीन घरच॑ जमीनांत झालतेच. अत्ता ? अमुक दिवस मिळाच दूध कोठसून, केम्हा धार काढलते म्हणून सांगाला नाही. दूध पह्यिल॑ संग्रह करणारांकडून  गिराकीच घराला याजोरी कसलत॑ पाणी मिळिवतो, कसलते पंढ्र रंगाच पूड मिळिवतो, देवालाच कळेल. तसेच, तेल शुद्ध असेल का, कापणी झालते धान  कोठ, कस॑ भूस काढून पाखडतो, भाजीपाला कस शुद्ध करून, मेण लावून झळकिवतो, हे अग्गीन आजच॑ जेवणेला "शोभा" देत॑ ! (उरळेगड्डे शुद्ध कराच रीत प्हायलतर, नंतर अम्ही ते शुद्धांग खायनाच खायना). अस॑ असून पणीन, आजच॑ दल्ला बाईल दोघीं रूचाच संपाक करतात॑. परंतु, ते अग्गीन खाणार कोण ? मझ॑ ल्हानपणांत॑, केळीच पानांत वाढलते जेवण संतृप्तीविणी अवडून खाणार आचारे लोक अणी दुसर॑ लोकांस प्हायलोंहें. हे काळांत पोट भरून खाणार लोके अप्रूप झालाहेत॑. पोळी, तुकडा असलते भक्षाच विषयीन विचारणेच नोको. भरून पदार्थ नोको नोको म्हणून सांगणार पुरोहितांस पणीन मी प्हायलोंहें. पह्यिल॑ "लंच-बॉक्स" होत॑. नंतर, "टिफ़्फ़िन-बॉक्स" झाल॑, नंतर॑ विडाच पानाच डब्बि (वेत्तिलै पेट्टि) झाल॑. अत्ता, पह्यिलच॑ दोनीं मिळून एक ल्हान डब्बा झालाहे. तिसर॑ डब्बाच ठांवी औषधाच (ओखदाच) मात्राच (गोळीच) डब्बा. त्यांतीन दोन भाग, जेवाच पुढे गिळाच मात्राला अणी जेवणे झालांपिरी गिळाच मात्राला, अस॑. जेवाच रीतेच संपूर्ण बदलून गेलाहे. कोठ प्हायलतरीन "फास्ट-फुड" खायाच लोकेच आहेत॑ अत्ता. खर॑ म्हणांव॑ म्हणजे, तसलते जेवणे "फास्ट’ नहो, परंतु, ते खाणार लोकांच आरोग्य फास्टविणी हाळ होऊन नंतर काय काय की उपद्रव येऊन पावते. "संतृप्त जेवण"  विषयीन संदेह काहीं असलतर, व्यक्त करून देलों म्हणून म्हणींगतों.   (DM translation by ARV) March 20, 2015

As the day dawns on the ‘morrow we shall entering a new year Manmatha, we call it Yugadhi i.e. beginning of a new era or new year in our Hindu calendar. Efforts would be afoot in all Desastha households for celebrating the occasion and our house being no exception. Luckily this year flowers are available aplenty at a very reasonable rate. Going back on the time machine, I recollect that last Manmatha year I was in Second Form i.e. 7th Standard in Board High School, Nannilam. My father had sent a person from Pallavapuram to Veethividangan a day prior to Yugadhi to take me there for the Yugadhi function to be celebrated with my parents, siblings, my Ajimma, kaka, kaki and counsins apart from ‘Avo’ (wife of Nondi Raamachaar). The house would be cleaned, decorated with festoons, flowers and bunches of mango leaves. Oh, those days, the pooja in our house, the sumptuous lunch that followed, the enjoyment we children had! Gone are those days. Year after year till 1960 I used to go to Pallavapuram for all functions and festivals, mostly sitting on the carrier of a bicycle sent to fetch me from Veethividangan. Now, Yugadhi comes year after year but that sort of an enjoyment, fulfilment, pleasure, etc. which used to be there those days is missing even though we do perform pooja and celebrate the occasion in style. In this era of mechanical living we miss so many things which we as children enjoyed in the bygone era. Now that Yugadhi, the New Year Manmatha begins tomorrow, the 21st March 2015, I have pleasure in wishing you all a very Happy New Year. Let us welcome the New Year with the fervent hope that the year would be plentiful of positive aspects, peaceful thereby making us all happy, healthy and of course prosperous. Wish you all a very Happy Yugadhi. Let us be friendly with everybody, talk sweet, respect elders and be happy. Addendum: I had made a mention about 'sumptuous lunch' in the bygone era stirring a controversy. Even now the food we get on such festival days is sumptuous. Those days we used to get fresh milk from our own cows, buffaloes plus butter and ghee besides home grown rice, pulses, coconut oil, gingeley oil, coconut, vegetables, etc., etc. Now? Where and when the milk that we get on a given date was procured, what sort of a water or whitening material was used on the way between the first seller and us as the ultimate buyers, we do not know. Purity of oil, pulses whether treated or otherwise, vegetables - how they are cleaned/washed/waxed/polished (if only we see the cleaning method of potatoes we would stop consuming them once for all) add to the quality (!) of the food that we consume now. But still housewives and husbands as well prepare tempting food items. But where are the eaters? In my childhood I have seen people eaying food voraciously including the Achaars who would do justice to the items served on their plates, I mean banana leaves. Now hardly anybody takes full meals leave alone special items like poli and other sweets and the like; I have come across Purohits who avoid several items and consume very less. There used to be a lunch box, then a Tiffin box and thereafter a betel leaf box (vetthilai petti); now the first two have got combined to make one small box and the third one replaced by a tablet box with two sections viz. before food and after food. The total food culture has changed what with multitudes of people switching over to fast food - the food is not fast but it is taking the eaters fast to untold miseries and health problems. Trust I have cleared the air about 'sumptuous' ness. March 20, 2015