इकडून तिकडून - 9

In these fourteen random episodes RR takes us through various thoughts and places at his own pace. Always delightful and always endearing, come, look through these kaleidoscopic narrations.

उपकथा - आप की फरमाइश ते काळांत, चाळीस पन्नासांत, खेडेगांवांत लोण्चे घालणे म्हणाच एक थोर कम नहो. घरच॑ अंबा असेल, अंबा कोट्टे धरापुढे कोवी असताना फोडी चिरून - एकेक फोडींतयीन कोवीच भाग असांव॑ - नीट विसलून एक फडका वोर सावळींत नंखर वेळ वाळून (वाळिवून)  घालून, मंडींत की जाडींत की घालून, मिर्शिंगाच पूड, मोगराच पूड घालून, पह्जेते मिठ घालून, भरून चोखोटतेल घालून, नरवट्टीच पळी घालून मिळिवून मिळिवून (ढवळून ढवळून) वोर एक बारीक फडक॑वाटी झांकून ठिवतील. नित्य (नित्ते) एकदा फडका उघडून पळिवाटे मिळिवून (ढवळून), नंखर वेळ ऊनांत ठिवून, चार पांच दिवस झाल॑ म्हणजे,  राबून, आवक्काय लोण्चे, तेवढ॑ नीट असेल म्हणतील. आरारला ते मोगरीच वास अवडना. तेम्हा खाल्लत॑ नाही. तेच अंबा परंतु कोट्टा धरलांपिरी, गाळ दोन पटीसयीन चिरून, कोट्टाच भोंताले असाच गरियीन चिरून, मीठ लावून ऊनांत नीट वाळिवून मांगोट्टा करतील. शिळे भाताच दहींभाताला तोळ्लाविंगाला तेवढ॑ रूच असेल. अंबाच पुटा तोडून मंडींत मीठ, नंखर मिर्शिंगाच पूड घालून राबाला ठिवलतर तेवढ॑ रूच असेल. अंबा किसून तेलतवांत नंखर तेल घालून मीठ मिर्शिंगाच पूड घालून पर्तिवून तोक्कु करतील, बेष असेल. त्यज विना, ल्हान ल्हान फोडी चिरून, मीठ मिर्शिंगाच पूड घालून ठिवलतर, ते एक लोण्चे झाल॑. घरच॑ लिंबू भरून तोडून चिरून जाडींत घालून मीठ, मिर्शिंगाच पूड घालून ठिवतील. मिर्शिंगाच पूड घालनास्केयीन करतील. तसेच उपयोग करूया, नाहीतर, पह्जेतेम्हा मिर्शिंगाच पूड मिळिवून उपयोग करूया. अण्खीएक लोण्चे करतील, "मागळी" म्हणून. आंगाला उदंड चोखोट म्हणतील. परंतु, आरारला, आरारच बापाला अवडना. (मागळीला मराठींत "अनंतवेल" म्हणतील). अल॑ ल्हान ल्हान चिरून लिंबू पिळून, मीठ घालून ठिवलासतील. एक वार नीट असेल. नुस्त खाऊया. ताक भातालायीन तोळ्लावींगुया. अल॑ चिरून ओलमिर्शिंगाच पोट चिरून चिंचाच पाणींत कढिवाला ठिवून मीठ घालून "पुळि-मिळगाई" करतील. ह्यज दुसर अवताराच अत्ता अग्गि वराडांत जेवताना घालाच "पुळि-इंजि" म्हणाच. कित्येकदने नंखर गूळ मिळिवतील. नारंगीच पान तोडून लोखंडाच उखळांत घालून कांडून मीठ तिखट मिळिवून पूड करून ठिवतील, "वेप्पिलै- कट्टि" म्हणतील. पह्यिल॑ भाताला तूप घालींगून हे पूड मिळिवून जेवलतर तेवढ॑ रूच, आंगालायीन चोखोट. अवळा घरांत भरून होईल. निब्र अवळा तोडून शिजिवून काढतील. निवलांपिरी पांखोळी पांखोळी येऊनजाईल. तेलतवांत नंखर तेल घालून मिर्शिंगाच पूड मीठ मिळिवून नंखर वेळ पर्तिवून काढलतर चोखोट तोळ्लायींगाच लोण्चे. एक वार नीट असेल. पह्यिल॑ भातालायीन मिळिवून कालींगून जेऊया. आरारस्क जीव्ह लांब असणारांना उदंड अवडेल. अवळा सगळ॑ सगळ॑ पाणींत नंखर मीठ घालून शिजिवून, निवलांपिरी सूंई वाटे अवळांत भरून तिखट टोंचून टोंचून एक मंडींतकी जाडींतकी नंखर मीठ पाणींत घलून ठिवतील. "नीर-नेल्लिक्काई" म्हणतील. नुस्त खाऊया. ताक भातालायीन तोळ्लावींगुया. (पांखअवळा ह्यजांत मिळ्ळते नहो). कोवराच (खोब्रेच) तिखटमीठ करतील. पह्यिल॑ भाताला कालिवूंगिया, ताकभाताला तोळ्लावींगुया. हे अस्कीन भाताला तोळ्लाविंगाच. अण्खी, चट्णी आहे, चणेदाळीच चट्णी (brown chatni) कोवळ॑ कोवराच (खोब्रेच) चट्णी, निब्र कोवराच चट्णी, उडीदाच दाळीच चट्णी, भोंपळाच गिरीच चट्णी, ओलमिर्शिंगा चट्णी, वगैरा वगैरा. लिव्हेत गेलतर वाचणार आरारला चट्णी करूनटाकतील.  इळ्ळाला (इड्ळीला) तोळ्लावींगाला तिखट्मीठेच श्रेष्ठ. इळ्ळाच वोर फोड्णीच तेलाच अभिषेक करून, तिखटमीठांत चोखोटतेल मिळिवून खाल्लतर नीट असेल. चट्णी, सांभार अस्कीन दुसर॑ पक्षाच. धिरडेलायीन तिखटमीठ, चट्णी सांभार तोळ्लावींगाच दंडक. आरारला कांदे अवडना. अडैला गूळेच प्रधान सहपाठी, अवियल दुसर पक्षाच. अण्खीन भरून आहे. अत्ताच राजाराम रामचंद्रन, साप्पाट्टुरामन रामचंद्रन म्हणून म्हणींगिट्लस्तील. पुरे एवढे, जीर्णाला यांव॑ नहो ! (Re-written in DM script by ARV) April 26 2017

Upakatha - Aapki farmaish Thae kaalaantha, chaalees pannaasaantha, kheda ghaavaantha loncha gaalna manaacha aek thor kaam naho. Garcha amba asala, amba kotta dhara puda kovi asthaana podi chiruna - aekeka podeenthayin kovicha bhaaga asaanvan - neeta visalun aeka padkaavora saavleentha nankara vela vaalun gaalun, mandeenthaki jaadeenthaki gaalun, mirsingaacha poode, mogaraacha poode galun, pajjetha meeta gaalun, barun chokkota thela gaalun, naravatteecha pali gaalun milivun milivun vora aeka baareeka padkavaate jaankun tivthila, niththe aekdha padka ugadun palivaate milivun, nankara vela unaantha tivun, chaar paancha dhivasa jaala manje, raabun, aavakkai loncha, thevda neeta asala manthila. rraala thae mogarecha vaasa avadna. Themma kaallathe nahi. Thaecha amba paranthu kotta dharlaampiri, gaala dhone patisayin chirun, kottacha bonthale asaacha maansayin chirun, meeta laavun unaantha neeta vaalivun maangotta karthila. Shilaa baathaacha dahin baathaala tholllaavingaala thevda rooche asala. Ambaacha puta thodun mandintha meeta, nankara mirsingaacha poode gaalun raabaala tivalthara thevda rooche asala. Amba kisun thelthavaantha nankara thel gaalun meeta mirsingaacha poode gaalun parthivun thokku karthila, besha asala. Thyaja vina, laahn laahn podi chirun, meeta mirsingaacha poode gaalun tivalthara thae aeka loncha jaala. Garcha limbu barun thodun chirun jaadeentha gaalun meeta, mirsingaacha poode gaalun tivtheela. Mirsingaacha poode gaalnaaskayin karthila, thasacha upayoga karuya naahithra pajjethemma mirsingaacha poode milivun upayoga karuya. Aniki aeka loncha kartheela, maagali manun, angaala udhanda chokkota manthila, paranthu rraala, rraacha baapaala avadna. Ala laahn laahn chirun limbu pilun, meeta gaalun tivlaastheela, aeka vaara neeta asala. Nustha kaavuya, thaak baathaalayin thonda laavinguya. Ala chirun olay mirsingaa pota chirun chinchaacha panintha kadivaala tivun meeta gaalun puli milagai karthila. Hyaaja dusara avathaaracha aththa aggi varadaantha jevthaana gaalaacha puli inji manaacha, kiththekdhane nankara goola milivtheela. Naarangeecha paana thodun lokhandaacha ukkalaantha gaalun khaandun meeta thikkata milivun poode karun tivlaastheela, vaeppilai katti manthila, payilla baathaala thoopa galingun hae poode milivun jevalthara thevda rooche, angaalayin chokkota. Avla gharaantha barun hoila, nibbara avla thodun sijivun kaadthila. Nivlaampiri paankoli paankoli yevun jaayila. Thelthavaantha nankara thel gaalun mirsingaacha poode meeta milivun nankara vela parthivun kaadlathara chokkota thonda laavingaacha loncha. Aeka vaara neeta asala. Payilla baathaalayin milivun kalingun jevuya. rraaska jeeve laamba asnaaraana udhanda avadala. Avla sagla sagla paanintha nankara meeta gaalun sijivun, nivlaampiri sui vaate avlaantha barun tikaana tonchun tonchun aeka mandeenthaki jaadeenthaki nankara meeta paanintha galun tivtheela. Neer nellikkai manthila, nustha kaavuya, thaak baathaalayin thonda laavinguya. (Paankh avala hyaaja barora millathe naho). Kovaraacha thikkat meeta karthila, payilla baathaala kalivunguya, thaak baathaala thonda laavinguya. Ye askin baathaala thonda laavingaacha, aniki chatni ahe, chane dhaaleecha chatni (brown chatni), kowla kovaraacha chatni, nibbara kovaraacha chatni, udadhaacha dhaaleecha chatni, bomplaacha giricha chatni, olay mirsingaacha chatni, vagairaah vagairaah. Livatha gelthra vaachnaara rraala chatni karuntakthila. Illaala thonda laavingaala, thikkata meetacha sreshta. Illaa vora ponneecha thelaacha abisheka karun, thikkata meetaantha chokkota thel milivun kaallathara neeta asala. Chatni saambara askin dusara thisara paksha cha. Dhirudaalayin thikkata meeta, chatni sambar thonda laavingaacha dhandaka. rraala kaandhe avadna. Adaila goolacha pradhaana sahapaati, aviala dusara pakshacha. Aniki barun ahe, aththaacha rajaram ramachandran, saappaattu raaman ramachandran manun maningitlaaseelaantha. Puray evda, jiranaala yaanvan naho! April 26 2017