शब्दालंकार - 3

Shabdalankar - 3

Taking cue from some head-words in the “Figures of Speech” section of the DM Dictionary, Shri. Rajaram Ramachandran regales us with his “शब्दालंकार”, a series of 17 writings. 

अतीवृष्टी fig  excess of a thing (beyond normal requirements). आवश्यापक्षा उदंड॑ जास्ती (होणे). अतीवृष्टी-अनावृष्टी fig  either too much or too little. उदंडजास्तीनाहीतर उदंड उणे. Kaayethirin udhanda adhika hungela nahi thaecha khemmathirin udhanda una hungela manje, nahithra konabororathirin vaagnaantha udhanda adhika una hungela manje athivrishti anaavrishti manthila. Lenkraansa vaadivthaana maaye baapa karaacha laada, raakh karingnayin thasa asuya. rraacha dhone kheda ghaanvayin thae kaalcha Thanjavur zilaacha aeka konaantha hotha (aththa Tiruvarur zila).  Dhone ghaavaanthayin rr asjori chumni thaelaacha dhivaacha.  Shaankaali saade saath - aat ghantela ghaavaanthla lokaancha ardha kaama hunjaayila.  Arnodhi chaar ghantela ponaavanta gharaantha dhivasa ugun jaayila.  Kiththeka dhivasa ghante chaar maningun theen gantelaacha utun jaathila manthila. Dhone ghaanvayin samudhra thataantha asun pandhrah vees milaa aanthacha.  Varshaa varsha athivrishti anaavrishticha.  Pousaala dhivasa santhadhdhaara pousa padala.  Unaala dhivasa ukkadaa sosaala hoinaa.  Vijana gharaantha barun asala.  Jaadi judupa asaa karthaan vaarayin yeila, nankara srama una hoila. Veedhivinganaantha aeka suthara hotha, lohaara konin nahothe.  Baaki loka jameenaacha kaam karnaara, kiththeka dhanaakada nankara jameena asala.  Kaapani samayaantha lokaankada nankara barun paise vaagala, nanthara nankara sram jeevanacha.  Kaamaala baayaara jaathila. Asalthirin paise athivrishti anaavrishticha.  Aathaantha paise asthaana vaecha karuntakun nanthara kashta bogtheela.  Baankaantha paise gaalun tivaacha dhandaka ekonvees saatee pathori nahotha.  Bank manje aeka Tiruvaaruraala nahi Nannilamaala jaanvan.  Jaana yaenayin sramacha. Pallavapuramaantha aeka lohaara hotha, suthaara nahotha.  Aekla Thaadhan nmanun raathri vela shanka poonkatha jaankata (sekhandi) vaajivatha ghaavn pirun gaana manatha yeila.  Baaki loka jameenaacha kaam karnaara cha.  Heththayin paisecha vaaga unacha, athivrishti anaavrishticha. rr Delheenthasun ghaanvaala yethaana aekeka rupayecha nava nota dhonse theense rupayelayin dhone dhone rupayecha nota (paayaala paar chaangla asala) chaarse rupayelayin badhlingun jaayila.  Aekeka rupayecha nota sambar rupayelayin dhone rupayecha nota dhonse rupayelayin Tiruvarur Vaasan Cafewalakada dheyila.  Baaki ghaanvaala kaadingun jaayila.  rr ghaanvaala alaaye manun kalingun loka paayaala yethila.  Mukhyavini harijan loka, nava nota geingun namaskara karuntakun santhoshavini jaathila.  Thasa aeka kaala (aththa alikada ghaanvaala gelthemma kalla ghaanvaantha barun crorepathi ahetha manun).  Aththa loka jaameenaanthala kaama una karun vegla vegla kaama karthaatha.  Paise barun vaaghtha, athivrishti cha, paranthu loka paise barun ahe manun dhaakingthineetha. Chaar aane aat aane,  aeka rupaye dhone rupaye dheltha tikaana, nanthara daha rupaye vees rupaye dheltha tikaana, aththa pannaas sambar rupayae.  Loka paise sankocha naahitha geingitle.  Maryaadhaalaayin kaayin una nahotha.  Kasa hothathae ghaavncha loka, aththa paisecha kashta naahitha Santhoshavini asaacha paavun rraala apaar santhosha. Veedhivinganaantha rraacha aajaala dhone chinchaacha jaada hotha, aeka ghara somora, aniki aeka nankara sarkun.  Gharcha chinchacha ​thevda soyreekaansayin paativtheela.  Thyaantha​ aeka jaada athivrishti anaavrishti jaada manthila, manje kaaye, aeka varsha paantaa modun padaaska peeka asala, dusara varsha jaadaantha kevda chinchonae ahe manun mojuntaakuya, thevda una peeka!  Pallavapuramaantha barun ambaacha jaadi hotha, thyaantha aeka athivrishti anaavrishti jaada.  Aeka varsha thevda peeka asala, dusara varsha daha pandhrah ambaacha hoila.   22-08-2018

अतीवृष्टी fig  excess of a thing (beyond normal requirements). आवश्यापक्षा उदंड॑ जास्ती (होणे). अतीवृष्टी-अनावृष्टी fig  either too much or too little. उदंड जास्तीनाहीतर उदंड उणे. कायतरीन उदंड अधीक होऊनगेल॑, नाही तेच केम्हातरीन उदंड उणे होऊनगेल॑ म्हणजे, नाहीतर, कोणाबरोरतरीन वागताना उदंड अधीक-उणे होऊनगेल॑ म्हणजे अतीवृष्टी-अनावृष्टी म्हणतील. लेंकरांस वाढिवताना माय-बाप कराच लाड, राग करींगणेयीन तस असूया. आरारच दोन खेडेगांवांतयीन ते काळच॑ तंजावूर जिल्लाच एक कोनांत होत॑ (अत्ता तिरुवारूर जिल्ला). दोन गांवांतयीन आरार असजोरी चुम्णी तेलाच दिवाच. स्यांकाळी (सायनकाळी/संध्याकाळी) साडेसात आठ घंटेला गांवांतल॑ लोकांच अर्ध काम होऊनजाईल. अरुणोदि चार घंटेला पोणावांटा घरांत दिवस उगूनजाईल. कित्येक दिवस घंटे चार म्हणींगून तीन घंटेलाच उठूनजातील म्हणतील. दोन गांवीन समुद्र तटांत्सून पंध्रा वीस मील आंतेच. वर्षावर्षी अतीवृष्टी-अनावृष्टीच. पाऊसाळाच दिवस संततधार पाऊस पडेल. उन्हाळाच दिवसी उक्काडा सोसाला होईना. विजना घरांत भरून असेल. झाडी-झुडूप असाकरतां वारेयीन येईल. नंखर श्रम उणे होईल. वीदिविडंगनांत एक सुतार होता, लोहार कोणीन नहोते. बाकी लोके जमीनाच काम करणार. कित्येकदनाकडे नंखर जमीन असेल. कापणी समयांत लोकांकडे नंखर भरून पैसे वागल, नंतर नंखर श्रम जीवनेच. कामाला बाह्येर जातील. असलतरीन, पैसे अतीवृष्टी-अनावृष्टीच. हातांत पैसे असताना वेच करूनटाकून नंतर कष्ट भोगतील. बॅन्कांत पैसे घालून ठिवाच दंडक एकोणीससाठी पतोरी (पर्यंतीन) नहोत॑. बॅन्क म्हणजे एक तिरुवारूराला, नाही, नन्निलमाला जांव॑. जाणे येणेयीन श्रमेच. पल्लवपुरमांत एक लोहार होता, सुतार नहोता. एकला ताडन म्हणून रात्री वेळ शंख फुंकत, झांकट वाजिवत गांव फिरून गाणे म्हणत येईल. बाकी लोक जमीनाच काम करणारेच. एथयीन पैसेच वाग उणेच, अतीवृष्टी-अनावृष्टीच. आरार डेल्हींत्सून गांवाला येताना एक-एक रुपेच नव नोट दोनशें तीनशें रुपेलायीन, दोन-दोन रुपेच नोट (प्हायाला फार चांगळ॑ असेल) चारशें रुपेलायीन बदलींगून जाईल. एक-एक रुपेच नोट शंभर रुपेलायीन, दोन रुपेच नोट दोनशें रुपेलायीन तिरुवारूर वासन कॉफीवालाकडे देईल. बाकी गांवाला काढींगून जाईल. आरार गांवाला आले म्हणून कळींगून लोक प्हायाला येतील. मुख्यविणी हरिजन लोके, नव नोट घेईंगून नमस्कार करूनटाकून संतोषविणी जातील. तस एक काळ (अत्ता अलीकडे गांवाला गेलतेम्हा कळ्ळ॑ गांवांत  भरून क्रोरपती आहेत म्हणून). अत्ता लोक जमीनांतल काम उणे करून वेगळ॑ वेगळ॑ काम करतात. पैसे भरून वागते, अतीवृष्टीच. परंतु, लोके पैसे भरून आहे म्हणून दाखींगनाहीत॑ (दाखींगणे नाही). चार आणे, आठ आणे, एक रुपे, दोन रुपे देलते ठिकाणी, नंतर दहा रुपे, वीस रुपे देलते ठिकाणी, अत्ता पन्नास शंभर रुपे. लोके पैसे संकोच नाहीत घेईंगतील. मर्यादालायीन काहीं उणे नहोत॑. कस॑ होतते गांवांच लोक, अता पैसेच कष्ट नाहीत॑ संतोषविणी असाच प्हाऊन आरारला अपार संतोष.             वीदिविडंगनांत आरारच आजाच घरांत दोन चिंचाच झाड होत॑. एक घरा समोर (सोमोर), अण्खीएक, नंखर सर्कून (सरकून). घराच चिंचेच तेवढ॑ सोयरीकयांसीन पाठिवतील॑. त्यांत एक झाड "अतीवृष्टी-अनावृष्टी झाड" म्हणतील. म्हणजे काय, एक वर्ष फांटा मोडून पडास्क पीक असेल, दुसर॑ वर्ष झाडांत केवढ॑ चिंचोणे आहे म्हणून मोजूनटाकुया, तेवढ॑ उणे पीक ! पल्लवपुरमांत भरून अंबाच झाड होत॑, त्यांत एक अतीवृष्टी-अनावृष्टी झाड. एक वर्ष तेवढ॑ पीक असेल, दुसर॑ वर्ष दहा पंध्रा अंबाच होईल. 22-08-2018 (Re-written in DM script b y ARV)