स्मरण संपुष्ट – 9

In a series of eleven nostalgic writings Rajaram Ramachandran takes us to those simple good old days. Some of his writings are in Roman DM, and some in Marathi (Devnagari lipi) as spoken in his home. The Standard DM version by Ananda Rao Vasishta is also given alongside.

स्मरण संपुष्ट – 9

Standard DM (by ARV)

Roman DM (by RR)

गज आल॑, गेल॑. अत्ता आलते वाट अस्कीन लोकांना सळिवूनटाकल॑. केवढ॑ घर, केवढ॑ झाडी-झुडूप, केवढ॑ गाय बैल म्हैश बक्रा डुक्र (पशु पक्षी) तेवढालीन नाश करूनटाकल॑. ते गेलते ठिकाण असणार लोके पुन्हायीन उठून ओठाकाला केवढ वर्ष होईल की कळ्ना. नंखर रुब्बलते पीठ पुन्हायीन रुब्बम्हणे का ? तेवढ॑ अडव वास (घाण ? ) येईना म्हणींगतो आरार. 20 नवंबर 1952 - आरार वीदिविडंगनांत होता. चुणा माती भिंती वोर कवलाच घरेच॑. तेम्हा अस्कीन अमुक तारीखांत वारे-पाऊस येईल म्हणून पुढेच विस्तारविणी कळ्ना. असलतरीन आस्विज कार्तिक महिनेंत वारे-पाऊस असेल म्हणून कळेल. असलास्क असून एकदम वारे-पाऊस येऊनगेल॑. वारे म्हणजे वारे, तसलते वारे, गुंडाळून गुंडाळून बडिवल॑. पाऊसयीन मिळींगट्ल॑. नंखर वेळांत वोरल॑ कवल अस्कीन वारेच वेगांत सरकाला आरंभ होऊनगेल॑. आरार तो ल्हान पोर॑, एक थोर कट्टाच पेटी आंत घुसून बसल्होता, वोरसून कवल पडलतर काय करणे म्हणून भें. आरारच॑ वडील बहिणीच लग्न 5 नवंबर 1952 च होलते करतां (झालते करतां) लग्नाच खायाच पदार्थ भरून होत॑, तेम्हा तेम्हा खायाला मिळत होत॑. असलास्क असून एक थोर शब्द ऐकल॑. बाजू होतते आरारच॑ शळेच गोठा तसेच बसूनगेल॑ म्हणून कळ्ळ॑. त्याज नंतर चार महिने शाले मारियम्मन देऊळाच प्रकारांतच चालत होत॑. परसूंतलच॑ अंबाच झाड, चार उंचल॑ नारळी झाड अस्कीन एका मागे एक पडूनगेल॑ म्हणजे, पपाया झाड दूधकेळीच झाड अस्कीन विचारणेच नोको. अरुणोदि तीन घंटेला आरंभ होलते (झालते) वारे अक्रा घंटे पतोरी बडिवत होत॑. पाऊसयीन नंखर उणे होल॑ (झाल॑). आरारच॑ आजाला घरांतसून नंखर दूरांत एक बाग होत॑. भरून नारळीच झाड होत॑. वारे पाऊस राह्यलांपिरी आरारयीन आजायीन थोर थोर गोणीच पिशवी काढींगून बागाला गेले. थोर थोर झाड अस्कीन मोडून पडूनगेल्होत॑. आजा दोन वर्षाला एकदा नव॑ झाड ठिवतील॑. तसलते ल्हान गिड्ड॑ झाड पूर्त वांचल॑. बाग भरून नारळ पडल्होत॑. आरायीन आजायीन चार पांच दा जाऊन काढींगून आले. जमीनांत कापणीला होतते धान (धान्य) अस्कीन पाऊसांत बुडून गेल॑. एक बाग पूरा कॅश्वरीना झाड घाट्लहोते, तेवढीन पडूनगेल॑. (नंखर दिवसानंतर ते झाडाच कट्टा अस्कीन घालून विटकारा जाळून काढाला उपयोग करले). परंतु गांवांच लोकांना जमीन झाडी-झुडूपाच नष्ट झालकी विना कोणालयीन कायीन झाल नाही. वीदिविडंगनांत अस म्हणजे, पल्लवपुरमांत काय झालम्हणे ? आरारच घराविना जवळ जवळ तेवढे घरयीन गोठाच, मातीच भिंत, मधे मधे विटकारा वोर वेळू ठिवून बांधून, नारळीच मट्टा घालून झांकून त्याज वोर गवत घालून पांघरिवलास्क करलास्तील. तेवढे गोठाच घरयीन पडूनगेल॑/उडूनगेल॑. गांवाच लोक सकलयीन आरारच॑ घराला येऊनगेले. घरांत कोण घूसल नाही की तेनी अस्कीन गाय म्हैश बांधाला म्हणून बाजूच दोन ठिकाण होत॑, त्यांत एकांत तेनी अस्कीन होते. सकलयांसीन आरारच घरांतेच तीन दिवस संपाक जेवणे. घराच सोमोर (समोर) एक थोर चिंचाच झाड होत॑. सात आठ दने झाडाला फिरून ओठाकून दोन हातयीन मिळिवून धरींगास्क असेल उंच धारबडा  झाड ते. वारेंत ते झाडयीन अस तस हलाला आरंभ होऊनगेल॑. आरारच॑ बापाला काय करणे म्हणून कळ्ळ नाही. देवघरांत राघवेन्द्रस्वमीच पेटाच समोर बसून प्रार्थना करेत होते. ते झाड घरापटीस पडल॑ म्हणजे , घर, घरांतल॑ लोके अ॒स्कीन चट्णी होऊनगेलसतील. परंतु रायांच दया मळे ते मागलपटीस पडूनगेल॑ ! आलते लोकांत एक नौ महिनेच गर्वार बायको होती. पह्यिल॑ दिवसेच तिला वीण येऊन एक दादिगा लेंकरू उजल॑. अक्रा दिवस आरारच॑ घरांतेच असून बाळंतपण करींगिट्ली. ते लेंकराला कुंचितपादम म्हणून नाव ठिवले (तेम्हा अस्कीन असलते वाराला नाव ठिवाच दंडक नहोत॑ म्हणींगतो आरार - तेला कळ्ळते तेवढेच). अस्कीन बरोर, गज काय करले पल्लवपुरमालायीन वीदिविडंगनालायीन ? अत्ता पल्लवपुरमांत भरून चोखोट चोखोट घर येऊनगेल॑. असलतरीन, वोर एथे तेथे टिन शीट घालून ठिकाण अडिवल्होते. तेवढे शीटयीन कागद उडास्क उडूनगेल॑. गोठाच घर अस्कीन पडूनगेल॑/उडूनगेल॑. झुडूप तेवढीन पडूनगेल॑. आरारच॑ बापा पाव्हून पाव्हून ठिवलते नारळीच झाड, अंबाच झाड अस्कीन पडूनगेल॑. येवढेच कळ्ळ॑ सद्या. वीदिविडंगन ? तेयीन पल्लवपुरमास्केच॑. परंतु, पल्लवपुरमांत लोके अत्ता कास-पैसे भरून संपादींगून आहेतकरतां तेवढ॑ श्रम नाहीत आहेत॑. असलतरीन सरकाराकडून पैसे मिळेलका म्हणून वाट पाह्त आहेत. वीदिविडंगन लोकांकडे पैसेच वाग तेवढ॑ नाही. मागे लिव्हाच : एथे हे अस्कीन लिव्हुया की काय की, लिव्हूनटाकला आरार. अत्ता आरारला वाट्सापांतयीन मुखपुस्तकांतयीन वेळ बरोर नाही. नंखर दिवसाला वनवासेच, नावाजोक्त॑. त्यजमळे घालूनटाकला, क्षमा करा. चूक भरून असूया, असेल॑, पर्तून वाचून पाह्याला झाल नाही. 20-11-2018

Gaja ala, gela, althe gelthe vaata askin lokaana shalivuntakla, kevda ghara, kevda jaadi judpa, kevda gaaye baila maise bakra dukra (pasu pakshi) thevdaalin naasha karuntakla.  Thae gelthe tikaana asnaara loka punaayin utun otaakaala kevda varsha hoyilki kalna. Nankara rubbalthe peeta punayin rubbumanaka?  Thevda adava vaasa (ghaane?) yeina maningtho rr. 20 November 1952 - rr Veedhividangaantha hotha.  Chunaa maathi binthee vora kavalaacha gharacha.  Themma askin amka thaareqaantha vaara pousa yeila manun pudecha visthaaravini kalna.  Asalthirin Asvija Karthika mahinentha vaara pousa asala manun kalala.  Aslaaska asun aekdham vaara pousa yevungela.  Vaara manje vaara thasaltha vaara, gundaalun gundaalun badivla.  Pousayin milingitla.  Nankara vaelaantha vorla kavala askin vaaracha vaegaantha sarkaala aaramba hungela. rr tho laahn pora, aeka thora kattacha peti aantha gusun baslotha, vorasun kavala padlathra kaaye karna manun bhen.  rraacha vadeel bahineecha lagna 5 November 1952 cha holthe karthaan lagnaacha khaayaacha padhaartha barun hotha, themma themma khaayaala milatha hotha.  Aslaaska asun aeka thora sabdha aikla, baaju hothathe rraacha shaalcha goata thasacha basun gela manun kalla. Thyaaja nanthara chaar mahine shaala Mariamman dhevulaacha praakaaraanthacha chaalatha hotha. Parsoonthlacha ambaacha jaada, chaar unchla naarli jaada askin aekaa maaga aeka padungela manje papaaya jaada, dhood kelaacha jaada askin vichaarnacha nokko.  Arnodhi theen ghantela aaramba holthe vaara akra ghante pathori badivatha hotha, pousayin nankara una hola. rraacha aajaala gharaanthasun nankara dhooraantha aeka bhaaga hotha, barun naarli jaada hotha. Vaara pousa raaylaampiri rrayin aajaayin thor thora jute pisivi kaadingun bhaagaala gele.  Thor thora jaada askin modun padun gelotha.  Aaja dhone varshaala aekdha nava jaada tivtheela, thasalthe laahn gidda jaada poortha vaanchla.  Bhaag barun naaral pallotha, rrayin aajaayin chaar paanch dha jaavun kaadingun ale.  Zameenaantha kaapaneela hothathe dhaana askin pousaantha budun gela. Aeka bhaag poora casuarina jaad gaatlothe, thevdin padun gela (nankara dhivasaa nanthara thae jaadaacha katta askin gaalun vitkara jaalun kaadaala upayog karle).  Paranthu ghaanvcha lokaana zameen, jaadi judupaacha nashta jaalaki vina konaalin kaayin jaalni. Veedhividangaantha asa manje, Pallavapuramaantha kaaye jaalamna? rraacha gharaa vina javvala javvala thevda gharayin ghoataacha, maatheecha binthe, madhdhe madhdhe vitkara, vora velu tivun baandhun, naarlicha matta galun jaankun thyaaja vora gavatha gaalun pangrivlaaska karlaasthila. Thevda ghotaacha gharayin padungela/udungela.  Ghaanvcha loka sakalayin rraacha gharaala yevungele, gharaantha kona gusnaathe ki theni askin ghaaye maise baandhaala manun baajucha dhone tikaana hotha, thyaantha aekaantha theni askin hothe. Sakalaansin rraacha gharaanthacha theen dhivasa sampaaka jevana. Gharaa somora aeka thora chinchaacha jaada hotha, saat aat dhane jaadaala pirun otaakun dhone haathayin milivun dharingaaska asala uncha dharbada jaada thae. Vaaraantha thae jaadayin asa thasa alaala aaramba hungela,  rraacha bapaala kaaye karna manun kalla nahi, dev gharaantha Raghavendra Swamycha pataa somora basun praarthana karatha hothe.  Thae jaada ghara patisa palla manje ghara, gharaanthla loka askin chatni hungelaasthila, paranthu Raayaancha dayamala thae maagla patisa padungela! Althe lokaantha aeka nou mahine garvaara baiko hothi, payilla dhivasacha thila vena yevun aeka dhaadhiga lenkru ujla, akra dhivasa rraacha gharanthacha asun baalaanthpana karingitlee - thae lenkraala Kunchithapaadham manun naava tivle (themma askin asaltha vaaraala naava tivaacha dhandaka nahotha maningtho rr - thela kallathe thevdacha). Askin barora Gaja kaaye karla Pallavapuramaalayin Veedhividangaalayin? Aththa Pallavapuramaantha barun chokkota chokkota gharaa yevungela.  Asalthirin vora heththa theththa tin sheet galun tikaan adivlothae.  Thevda sheetayin kaagad udhaaska udungela.  Ghoataacha gharaa askin padungela/udungela. Judupa thevdin padungela.  rraacha baapa paavun paavun tivalthe naarli jaada, ambaacha jaada askin padungela.  Yevdacha Kalla sadhya. Veedhividangan? Theyin Pallavapuramaaskacha.  Paranthu Pallavapuramaantha loka aththa kaasa paise barun sampaadhingun ahetha karthaan thevda srama naahitha ahetha asalthirin Sarkaarakadun paise milalka manun vaata paatha ahetha.  Veedhividangan lokaankada paisecha vaagha thevda naahi.  Maaga   livaacha: Heththa hae askin livuyaaki kaayeki, livuntakla rr.  Aththa rraala Whatsappaanthayin Mukha Pusthikaanthayin vaela barora nahi.  Nankara dhivasaala vanavaasacha, naavaajoksa.  Thyajamala gaaluntakla.  Kshama kara.  Chooke barun asuya, asala, parthun vaachun paayaala jaalni. 20-11-2018