स्मरण संपुष्ट – 8

In a series of eleven nostalgic writings Rajaram Ramachandran takes us to those simple good old days. Some of his writings are in Roman DM, and some in Marathi (Devnagari lipi) as spoken in his home. The Standard DM version by Ananda Rao Vasishta is also given alongside.

स्मरण संपुष्ट – 8

Standard DM (by ARV)

Roman DM (by RR)

आज (08-10-2018) नवरात्री आरंभ होऊनगेल॑. आराच घरांत दोन अखंड दिवा लावाच दंडक. दोनेयीन तेलाच दिवाच, चोखोट (तीळाच) तेलाच दिवा. नवरात्री म्हणून सांगणे, दहा दिवस दिवा असेल. दिवसा दोन तीन दा स्नान करून दिवाला शुश्रूषा करांव॑. ब्राह्मण सवाष्णी मिळणे श्रम आहेतेकरतां (तेनाला तेनाला त्यंच त्यंच घरांत की, सोयरे-धारे घरांत की विशेष) मठांत पैसे बांधूनटाकणे. नवमी दिवस वेशेष. तेद्दीशी आरारच॑ बहिणी भावोजी, म्हेवणी साडू, ब्राह्मण सवाष्णीविणी येतील. हे वर्ष ? म्हेवणी नाहीत॑. भावोजीयीन अलीकडे स्वर्गाला निघूनगेले. भाचीयीन दल्लायीन येतों म्हणट्लाहेत॑. साडूयीन येतील॑. यथाशक्ती कोलूयीन ठिवलाहेत॑. जवळ जवळ सकल देवाचयीन मातींत करलते प्रतिमा आहे. दशावतार आहे, वराडी-घर आहे, राम-लक्षमण-जानकी जय बोलो हनुमान की आहे, गाय, कुत्र, चुम्णी, पशु-पक्षी, दुकानदार, दुकानदारीण॑, पात्र-भांडी आहे, कांसाच पाटा-वरवंटा, दांत॑ (जंत॑), विळी, कांच, तपेला वगैरा आहे. चीनीच मातीच बावोली आहे. तंबड कट्टांत करलते दल्ला-बाईल (मरप्पाची) नीट वेष-भूषांत आहे. आहा-ओहो म्हणास्क नाही म्हणजेयीन, पाह्यास्क आहे. ते काळांत पल्लवपुरमांत नवरात्री एक थोर सण. आरारलयीन साळेंत रजा असेल करतां एक मनुषाला पाठिवून बलायींगून येऊनजातील॑.  तिरुवारूंत्सून एक ब्राहमण-सवाष्णी दंपते पल्लवपुरमाला येऊन दहा दिवसयीन घरांतेच असतील॑. अम्माला पुढे-मागे संपाकांत हात बाटींगतील. तेम्हा तेम्हा मन्नारगुडी एम्डन रामाचार येऊन पूजा करतील. नाहीतर॑ आरारच॑ बापाच पूजा करूनटाकतील.  अम्मा दिवा पाह्यिंगतील॑.  दोन दिवा (तेच अत्ता आरारकडेयीन आहे) दहा दिवस असेल. इप्पीच* तेलेच हे नवरात्री दिवाला उपयोग करतील. नित्तेयीन सणाच संपाकेच॑. वसिरि वोर कट्टाच पायरी ठिऊन कोलु ठिवलसतील. थोर थोर पलगाच पायरी, थोर थोर बावोली. उंबराला अस्कीन तोरण बांधलासतील, अंबाच पानयीन अडकिवलसतील. सायंकाळीच वेळी सुंडल करून देवीला नैवेद्य दाखवतील. शेदारल॑ घर एकेच ब्राह्मणांच घर (तेयीन सोयरेच॑). त्या करतान सुंडल घ्याकरतान गावांच लेंकरे भरून येतील. संतोषविणी असेल. कास पल्लम होत की नाही की, संतोषाला उणे नहोत॑. लोक एक दुसरेकडे अंतकरणे अभिमानविणी होत॑. अत्ता बोलणे-चालणे, हांसू-मस्करी अस्कीन उणे होऊनगेल॑. तेनी तेनी हतांत एक फोण ठींगून बसलासतात॑. नाहीतर॑ (आरारास्क) फोणांत कायतरीन अर्थ नाहीते लिव्हत बसूनजातात॑. ते काळ पर्तून येईल का ? आलतरीन तसलते संतोष मिळेल का ? *इप्पीच तेल करताना एक उप-पदार्थ येईल. इप्पीच कोट्टा (बीं) रगडून तेल काढलांपिरी येयाच चक्का. तेला पेंडे (पेंड) म्हणतील. ते पेंडे पूड करून "पेंडीच पूड" करलासतील. दादिगे माखींगताना तेलाच चिक्कट जायाला तेच उपयोग करतील॑. बायकांस शीककायीच पूड. शनिवार शनिवार चुकनास्क माखींगांव॑. तेद्दिशी उनु पाणींतेच स्नान करांव॑. अत्ता ? माखींगणेच अप्रूप. पेंडीच पूड ? तस म्हणजे काय म्हणून विचारतील. एकादा खेडेगावांपटीस मिळते की काय की !      08-10-2018

Aaje (10.10.2018) navarathri aaramba hungela.  rraacha gharaantha dhone akhand deepa laavaacha dhandaka.  Dhoneyin thelaacha divaacha,  chokkota (thilaacha) thelaacha diva.  Nava rathri manun saangna, daha dhivasa diva asala.   Dhivasaa dhone theendha snaan karun divaala sushrushaa karaanvan.   Brahmana savaashne milna srama ahetha karthaan (thenaala thenaala thyaancha thyaancha gharaantha ki soyre dhaayre gharaantha ki visesha) Mathaantha paise baanduntakna.   Navami dhivasa visesha, theddisi  rraacha bahine bhavoji, mevni saadu brahmana savaashne vini yethila.  Yae varsha?  Mevni naahitha.   Bhavojiyin alikada swargaala nungele, baachiyin dhallaayin yethon mantletha.  Saaduyin yethila. Yatha sakthi koluyin tivletha.  Javvala javvala sakala devaachayin maatheentha karlatha prathima ahe,  dasaavathara ahe, varaadi ghara ahe, Ram Lakshmana Janaki Jai bolo Hanuman ki ahe, gaaye, kuthra, chumni, pasu pakshi,  dukaandaar, dukaandharini, paathra bandi ahe,  kaansaacha paata varavanta, dhaantham vili, kancha, thappela vagairah ahe.  Cheenicha maatheecha bavoli ahe.  Thambda kattaantha karlatha dhalla baayila (marappaachchi) neeta vesh booshaantha ahe,  Aahaa Oho manaaska naahi manjeyin, paayaaska ahe. Thae kaalaantha Pallavapuramaantha Navarathri aeka thora shana.  rraalayin shaalaantha raza asala karthaan aeka manushaala paativun balangun yevunjaathila.  Tiruvaruraanthasun aeka Brahmana savashne dhampathe Pallavapuramaala yevun daha dhivasayin gharaanthacha asthila.  Ammaala pude maaga sampaakaantha aath baantingtheela.  Themma themma Mannargudi Emdon Raamaachare yevun pooja kartheela.   Nahithra rraacha baapaacha pooja karuntaktheela.  Amma diva paayingtheela.  Done diva (thecha aththa rraakadayin ahe), daha dhivasa asala.  Ippeecha* thelacha hae Navarathri divaala upayog karthila.  Niththeyin shanaacha sampaakacha. Vasirivora kattaacha paayiri tivun kolu tivlaasthila.   Thor thor palagaacha paayiri,  thor thor baavoli.  Umbraala askin thorana baandhlaasthila, ambaacha paanayin adikivlaasthila.  Shaankaalcha vela sundal karun devila neivedha dhaakivtheela. Sedhaarla ghara aekacha Brahmanacha ghara (thenyin soyrecha),  thyaakarthan sundal gya karthaan gaanvcha lenkra barun yethila.  Santhosha vini asala.  Kaasa pallum otha ki naahiki, santhoshaala una nahotha.  Loka aeka dusrekada anthakarana abhimaanavini hothe. Aththaa  bolna chaalna, hansu maskari askin una hungela.  Theni theni aathaantha aeka phone teengun baslaasthaatha, nahithra (rraaska) phonaantha kaayithirin artha naahitha livatha basun jaathaatha. Thae kaala partun yeilka?  Alathrin thasalthe santhosha milalka? *Ippeecha thela karthaana aeka upa padhaartha yeila.  Ippeecha kottaa (been) ragadun thel kaadlaampiri yeyaacha chakka, thela 'pende' manthila.   Thae pende poode karun pendeecha poode karlaasthila.  Dhadhige maakingthaana thelaacha chikkata jaayaala thaecha upayog karthila.  Baikaansa shikakaicha poode.  Shanivaar shanivaara chuknaaska maakingaanvan.  Theddisi unappaaninthacha snaan karaanvan.  Aththa?  Maakingnacha aparoopa.  Pendicha poode?  Thasa manje kaaye manun vichaartheela.  Aekaadha kheda gaanvaapatisa milthaki kaayki! 08-10-2018