अहो, एक क्षण ऐकतांत का ?

“Aho, Ek Kshana Aikathaanthaka?”, is a collection of  Shri. Rajaram Ramachandran’s postings (in Roman DM) in mdmsin.com/forum. They are flavoured with nuances of a bygone era of our community. Laced with fine humour, they take us to that nostalgic world.   

Original Posts in Roman DM	Re-written in Devnagari
i. "लटक॑ बोलणे" Ami aggi kemmaanthiri kasaalthiri Latka bolaavanska padunjaatha.  Latka bolna udhanda sulabha paranthu tyaantha kaaye srama manje ami saangitlatha latka saye teengaavan.  Karra bollon manje amaala saye barora asala.  Latka bolun saye teengnaathra amcha ghoshte konin paatheraa jayinaatha. Pashte mee ghava poora mirivuntakuna gharaala evun ghara udukaala ghelon manun latka sangitlon maningaa, chaar paancha divasaa nanthara thumi ghara payaala ghelaanthaki, kotta kotta ghelaantha, kasaltha ghara paayilaantha manu vicharthana ami sampindingtaakina.  Payilla saangitlatha vishaya amaala barora saye asna. Nanthara, latka saangna chooke manu maja maye aaja saangthila.  Ek dha me saathvin vaachthana ek divasa maja mama delhinthasun ethatha manun shaalaala raza ghalavan manu chinthlon.  Raza pathra livthaana, mala aaje aanga barora nahin tyaaja karthan mala raza dhyaava manu livlohothon.  The pathra maja aaaja paavuntakun saangitle – latka kasaala bolthosa?  Maja mama Delhinthasun yethatha tyaaja karthan raza pajje manu leeve – manu.  Themmasun, laahn vayaantha mee latka bolna soduntaklon. Aththa rubbaltha peetacha punaayin rubbuthon (payillandha nankara kane kane hotha, bareek asaavan manun punaayin rubbathon maningaakan). Mee razaantha Pallavapuramaala ghelthamma, ek divasa maja ajimmayin baaju gharcha kaki ajimmayin (Manjula Krishnaswamy Raovaacha maaye) amcha gharaantha basun dhaayakkattam khelatha hothe.  Baju gharaanthala baki dhane aggi Tiruvarur ghelothe.  The vela baju gharcha kaamvaali Rajamma tyaancha gharaantha kaam karaala aali.  Kaki ajimma majakada saangitle – thoo theththa jaavun asun thina kayin choringun jaayinaaska paayinge – manu.  Meeyi ghelon, Rajamma mala vichaarli – Pavunu (manje sona – ami lenkraana aggi ghaamvaale tasacha balaavthila) – kotta alaantha? – manu.  Mee latka bolnaaki – Aaji thoo kayin choringun jaayinaaska paayinge manu mala phativle – manu sangitlon.  Thyaaj nanthara thina Kaki ajimmakada the saangun, thevadhani mala paavun asun, mala udhanda laaja hungela.  Thorla olaampari, aaje pathori, kayithri chokkata hoyaala latka sangaavanska padungela manje thyaantha kayin chooke nahin manun saangana.  Hazaara latka saanguna eka lagna karuyaa manthaatha, themmaa kaye?  Veghala vaata nahin manje, chokkotaa karthan latka boluyaa, mee bolthon!"	अम्ही अग्गीन केम्हातरीन कसलतरीन लटक॑ बोलांवांस्क॑ पडूनजात॑. लटक॑ बोलणे उदंड(उजंड) सुलूभ॑, परंतु त्यांत काय श्रम म्हणजे अम्ही सांगिट्लत॑ लटक॑ सये ठींगांव॑. खर॑ बोललों म्हणजे अम्हाला सये बरोर असेल॑. लटक॑ बोलून सय॑ ठींगनातर॑ अमच गोष्ट कोणहीं विश्वास करनात॑. पाष्टे मी गांव पूरा मिरिवूनटाकून घराला येऊन घर हुडकाला गेलों म्हणून लटक॑ सांगिट्लों म्हणींगा, चार-पांच दिवसाच नंतर॑ "तुम्ही घर पाह्याला गेलांत की, कोठ॑ कोठ॑ गेलांत॑, कसलते घर पाह्यलांत॑" म्हणून विचारताना अम्ही सांपडींगतों की ना ? पह्यिल॑ सांगिट्लत॑ विषय अम्हाला बरोर सये असना. नंतर॑, लटक॑ सांगणे चूक म्हणून मझ॑ मायआजा सांगतील॑. एकदपा मी सातवींत वाचताना एक दिवस मझ॑ मामा दिल्हींत्सून येतात म्हणून साळेला रजा घालांव॑ म्हणून चिंतलों. रजा पत्र लिव्हताना, मला आज आंग बरोर नाही, तजकरतां मला रजा द्यावा म्हणून लिव्हल॑होतों. ते कागद मझ॑ आजा पाव्हूनटाकून सांगिट्ले "लटक॑ कसाला बोलतोस रे ? मझ॑ मामा दिल्हींत्सून येतात तज करतां रजा पह्जे म्हणूं लीव्ह॑"- म्हणून. तेम्हा पसून, ल्हान वयेंत मी लटक॑ बोलणे सोडूनटाकलों. अत्ता रुब्बलते पीटेच पुन्हाहीं रुब्बतों. (पह्यिलेंदा नंखर॑ कणे-कणे होत॑, बरीक असांव॑ म्हणून पुन्हाहीं रुब्बतों म्हणींगा का). मी रजांत॑ पल्लवपुरमाला गेलतम्हा, एक दिवस मझ॑ आजिम्माहीं बाजू घरच॑ काकी-आजिम्माहीं (मंजुळा क्रिष्णस्वामीरावांच माय) अमच॑ घरांत बसून दायकट्टम खेळत होते. बाजू घरांतल॑ बाकीदने अग्गीन तिरुवावूरला गेल॑होते. ते वेळ बाजू घरच॑ कामवाली राजम्मा त्यंच घरांत काम कराला आली. काकी-आजिम्मा मझकडे सांगिट्ले - "तू तेथे जावून असून तिन॑ काहीं चोरींगून जायनास्क पाह्यींग॑" म्हणून. मीहीं गेलों. राजम्मा मला विचारली - "पवनु (म्हणजे सोन॑ - अम्ही लेंकरांना अग्गीन कामवाले तसच बलावतील॑) कोठ॑ आलांत॑ ?" म्हणून. मी लटक॑ बोलना की. "आजी तू काहीं चोरींगून जायनास्क पाह्यींग म्हणून मला पाठिवले" - म्हणून सांगिट्लों. तज नंतर॑ तिन॑ काकी-आजिम्माकडे सांगून, तेवढ दनीं मला पाव्हून पडून पडून हांसले.  मला उदंड॑ लाज होऊनगेले. थोरळा होलांपिरी, आज पतोरी कायतरीन चोखोट होयाला लटक॑ सांगांवस्क पडून गेल॑म्हण्जे त्यांत काहीं चूक नाही म्हणून सांगना. "हज़ार(हदार) लटक॑ सांगून एक लग्न करूया" म्हणतात, तेम्हा काय ? वेगळ॑ वाट नाही म्हणजे चोखोटाकरतां लटक॑ बोलूया. मी बोलतों !
ii. "मन्न॑ दुखिवून बोलणे" Ami aggi dusara lokan barora bolthaana, kemmathiri tyaancha manna dukhaaska boluntakathon, kiththekadhani pajjemanu tasa bolthila, kiththekadhani chukunjaavun tasa boluntaakthila.  Tyaancha manna kevda dukhala manun ami sochnacha nahi.  1964 maningthon, Nava Delhi railway stationaala maja bahine, bachee, bhavoji teega dhanali train veghivaala ghelohothon.  Themmaggi, pyaacha paneela surahi kadingun jaayaacha dhandaka asala.  Madrasaantha the surahi kadinghaala soyre asthila.  Stationaacha somora eka dukhaana hotha, kemmayin the dukhaanaanthasuncha surahi ghena.  Theddhisi mee jaavun surahi vichaarlo, dukhanwale – vayaantha thorle, eka suraahi kadun dhakivile, the mala avadalni, yeh surahi barni manu nankara sarkivilon, the kalle paduna modun gela.  Dukhanwale mala dharun dukhanaanta balangun gele – dukhaana lahnacha, paranthu maagha thora tikaanantha surahi, vagairah karaacha tikana hotha, payillandhaa me pathon.  Payilla bororla maathi milaanvan, the anuna bororla padhaantha pani ghalun kalivanvan, tyaaj nanthara thentha ghavatha lahn lahn vini katun ghalun milivun kalivanva, surahi karaacha chakravora miliviltha maathi tivun suraahi dharanvan – pota motta, thonda lahna, valun ghalanva, nanthara they maathicha surahi aski ekavora eka tivun kale lankhada tivun visthu ghalun jhalivanvan, dhon divasa nanthara suraahi milala, yaantha char pancha modunayi jaayila.  Thumi dyaacha paanch rupela evda kaam karanvaska ahe, eka kshanaantha ek surahi barni manun moduntaklaantha ki, mala udhanda manaala kashta ahe manun the thorle sangitle.  Thedhdhicha mala samjhala asa aggi bolthaane manu. Aththa gharaantha sampaaka karthatha, jevthaana ami ‘aaje saara barora nahi’ manun sangitlon manje, karlanthaancha  manna kevda tharpadala?  Barorla padhaartha aggi barorla padhaantha baajun saaraacha poode karun, chincha kevda pajje ki thevda bijun ghalun, the theen dha gholun, chureetha dhalintha nankara chokkota thela ghalun, hinga ghalun sijivaala tivun, chinchaacha paani meeta ghalun kadivaala tivun, chinchacha hiruva vaasa ghela nanthara sijiviltha dhale ghalun besha kadivun, tyaaj nanthara saaraacha poode ghalun dhon dha (maathra) kadivun uthrivun, lokhandaacha palintha thoopa ghalun nankara pollampari pichchun tivalthe eka thambda mirsinga, moghare, nankaracha jire ghalun bororla samayaantha kaadun ponni devun, vaadlathara, ek kshanaantha barora nahi manun saanguyaaka?  Maja Baapa, ‘aaje saara Raama bhaanacha’ manthila, manje kaye thikkata jaasthi manu.  Gharcha mirsingaacha asalthirin, chincha ki, dhaale ki magha puda hungelasala, kaaye karaala hoyila, Amma thoopa barun paanaantha ghaluntaakthila.  Bara ahe manthon ki nayiki, barni manu saangthane.  Konacha mannayi dukhivaaska amcha bolnayi asthane".	“मन्न॑ दुखिवून बोलणे" अम्ही अग्गीन दुसर॑ लोकांबरोर बोलताना केम्हातरीन त्यंच मन्न॑ दुखास्क बोलूनटाकतों. कित्येकदन॑ पह्जे म्हणून तस॑ बोलतील॑. कित्येकदन॑ चुकूनजावून तस॑ बोलूनटकतील॑. त्यंच मन्न॑ केवढ॑ दुखल॑ म्हणून अम्ही सोचणेच नाही. 1964 म्हणींगतों, नव॑-देल्ही रेल्वे-स्टेशनाला मझ॑ बहीण॑, भाची, भावोजी तीघदनालीन ट्रैन वेघिवाला गेल्होतों. तेम्हा अग्गीन पीयाच पाणीला सुरही काढींगून जायाच दंडक असेल॑. मद्रासांत॑ ते सुरही काढींगाला सोयरे असतील॑. स्टेशनाच समोर एक दुकान होत॑. केम्हाहीं ते दुकानांत्सूनच सुरही घेणे. तद्दिशी मी जावून सुरही विचारलों. दुकानवाले, वयेंत थोरळे. एक सुरही काढून दाखिवले. ते मला अवडल॑नाही. ये सुरही बर॑ नाही म्हणून नंखर॑ सरकिवलों. ते खाले पडून मोडून गेल॑. दुकानवाले मला धरून दुकानाच आंत बलाईंगून गेले. दुकान ल्हानच, परंतू, मागे थोर ठिकाणांत सुरही वगैर॑ कराच ठिकाण होत॑. पह्यिलंदा मी पाह्तों. पह्यिल॑ बरोरल॑ माती मिळिवणे. ते आणून बरोरल॑ पदांत॑ पाणी घालून कालिवणे, तज नंतर॑ त्यांत॑ गवत ल्हान-ल्हानविणी काटून घालून मिळिवून कालिवणे. सुरही कराच चक्राच व॑र मिळिवलते माती ठिवून सुरही धराम॑ - पोट मोठ॑, तोंड ल्हान, वळून घालाम॑. नंतर॑ ते मातीच सुरही अस्कीन एकावर-एक ठिवून खाले लांकड॑ ठिवून विस्तु घालून जळिवाम॑. दोन दिवसाच नंतर॑ सुरही मिळेल॑. यांत॑ चार-पांच मोडूनहीं जाईल॑. तुम्ही द्याच पांच रुपेला एवढ॑ काम करांवास्क॑ आहे. "एक क्षणांत एक सुरही बर॑ नाही म्हणून मोडूनटाकलांत की, मला उदंड॑ मनाला कष्ट आहे" म्हणून ते थोरळे सांगट्ले. तद्दीच मला समजल॑ अस॑ अग्गीन बोलताने म्हणून. अत्ता घरांत संपाक करताना, जेवताना अम्ही "आज सार बरोर नाही" म्हणून सांगिट्लों म्हणजे, करलत्यांच मन्न॑ केवढ॑ तरपडेल॑ ? बरोरल॑ पदार्थ अग्गीन बरोरल॑ पदांत भाजून साराच पूड करून, चिंच केवढ॑ पह्जेकी तेवढ॑ भिजून घालून, ते तीनदपा कोळून, चूरच दाळांत॑ नंखर॑ चोखोट तेल घालून, हिंग घालून शिजिवाला ठिवून, चिंचाच पाणी मीठ घालून कढिवाला ठिवून, चिंचाच हिरव॑ वास गेल नंतर॑ शिजिवलते दाळ घालून बेष कढिवून, तजनंतर॑ साराच पूड घालून, दोनदपा मात्र कढिवून उतरिवून, लोखंडाच पळींत॑ तूप घालून नंखर॑ पोळलांपिरी पिच्चून ठिवलते एक तंबड मिर्शिंगा, मोगर॑(मोहरी), नंखरेच जिरे घालून बरोरल॑ समयांत॑ काढून फोड्णी देऊन वाढलतर॑, एक क्षणांत॑ बरोर नाही म्हणून सांगुया का ? मझ॑ बापा "आज सार राम-बाणाच" म्हणतील॑. म्हणजे काय, तिखट जास्ती म्हणून. घरच॑ मिर्शिंगाच असल तरीन, चिंचकी, दाळकी मागे-पुढे होऊनगेल॑ असल॑, काय कराला होईल॑ ? अम्मा तूप भरून पानांत घालूनटाकतील॑. बर॑ आहे म्हणतों की काय की, बर॑ नाही म्हणून सांगताने. कोणाच मन्नहीं दुखिवास्क॑ अम्च बोलणेहीं असताने.
iii."दंडक" Amaala aggi kayina kayin dhandaka astha. Dusthapaari anthunaanthasun utla dharingu raathri punaa anthunaantha nijjori (padjori) kayithrin eka dhone kaama dhandakaa pramaana karthon, amaalacha kalnatha.  The kasa?  Thelaacha dhandaka manna.  Devaala navasingun utthon, eka kramavini kaam karthon, dhaanth gasthon, paani pithon, nankara vela nanthara coffee pithon, vagairah, vagairah.  Aththa dhoodhaacha ‘packet’ ahe, thela dhon pateesa ahe, chaar kone ek patisa ahe, chaar kone aniki eka patisa ahe, kaathraa vaate konth kona pajje katuya, paranthu thumi payilaanthara, niththe ekacha kona kat karaala. The konaacha kat karanva manuna thumi maningnaantha, paranthu thecha kona kat karaala, thelacha dhandaka manaacha. Chaar paanch kursi asala gharaantha, paranthu niththe ami ekacha kursi vora basaaska dhandaka asala, veghla kursi vora amaala basaala borora padnaa!  Raathri ekacha tikaana nijalthracha jhompe yeila, tikaana badhilivalthara jhompe yeina.  Maja aaja ‘kaaniyaachi tikana’ manthila; kaye karna, amaala dhandaka tasa astha.  Tyaajaskacha jevanaanthayi, kiththegadhanaala, payilla nustha baathavora thoopa ghalun tyaaja vora chutney ki, thokku ki, loncha ki milivun kalivingun, saadhakaala thonlavingun jevaacha dhandaka asala.   Kiththegadhanaala coffee piyaaska oona asaltharin, nivunghalingun piyaacha dhandaka asala.  Beedheentha chaalthaana, ekacha pateesa chaalaacha dhandaka asala, asa kevdaki dhandaka asala, ami the kalun karthini, thechagun ami tasacha kartho.  G.K.Chesterton sangitle, ‘dhandaka amcha barora sevtori asala’ manu.  Kevdapajje dhandaka asundhe, dhurdhandaka nahitra pure, kaye manthaantha.	"दंडक" अम्हाला अग्गीन काहीं-काहीं दंडक अस्त॑. दुस्तपारी अणथूणांत्सून उठल॑ धरींगून रात्री पुन्हा अणथूणांत निजजोरी(पडजोरी) काहीं तरीन एक-दोन काम दंडकाप्रमाणे करतों, अम्हालाच कळना ते. ते कस॑ ? तेलाच दंडक म्हणणे. देवाला नवसींगून उठतों, एक क्रमाविणी काम करतों, दांत घासतों, पाणी पीतों, नंखर॑ वेळानंतर॑ कॉफी पीतों, वगैर॑-वगैर॑. अत्ता दूधाच "पॅकट’ आहे, तेला दोन पटीस आहे, चार कोने एक पटीस आहे, चार कोने अण्खीएक पटीस आहे. कात्रवाटे कोण्त कोने पह्जे तरीन काटूया. परंतू तुम्ही पाह्यलतर॑, नित्य एकच कोने काट करेल॑. तेच कोनेच काट करांव॑ म्हणून॑ तुम्ही म्हणींगनांत॑. परंतू तेच कोने काट करेल॑. तेलाच दंडक म्हणाच. चार-पांच कुर्सी असेल॑ घरांत॑. परंतू, नित्य अम्ही एकच कुर्सीव॑र) बसास्क दंडक असेल॑. वेगळ॑ कुर्सीव॑र बसाला अम्हाला बरोर पडना ! रात्री एकच ठिकाणी निजलतरच झोंप येईल॑. ठिकाण बदलिवलतर॑ झोंप येईना. मझ॑ आजा "काणियाचि ठिकाण" म्हणतील॑ ; काय करणे, अम्हाला दंडक तस॑ असत॑. तजस्कच॑ जेवणांतहीं कित्येक दनाला पह्यिले नुस्त भाताच व॑र तूप घालून तजव॑र चट्नी की, तोक्कु की, लोणचे की मिळिवून कालीवींगून साधाकाल तोळ्लावींगून(तोंडीलावींगून) जेवाच दंडक असेल॑. कित्येकदनाला कॉफी पियास्क ऊन असेल तरीन, निवून घालींगून पियाच दंडक असेल॑. बीदींत॑ चालताना, एकच पटीस चालाच दंडक असेल॑. अस॑ केवढकी दंडक असेल॑. अम्ही ते कळून करतनाही, तेच होवून अम्ही तसेच करतों. G.K.Chesterton सांगिट्ले, "दंडक अमच॑ बरोर शेवटोरी असेल॑" म्हणून. केवढ॑ पह्जे दंडक असून दे, दुरदंडक नाहीतर॑ पुरे. काय म्हणतांत॑ ?
vi. "देऊळ" Ami aggi Devula Gopura manu jaatha asthon. Devulaala gelthra kaye karanva? Devaala pavu namaskara karanva, amcha poora mannayi themma devavoracha asanva. Manaantha veghla kayi sochthane, gharaala javun thela eka phone karanva, loukara ghartala javun saar oona karanva, baatha pure purnaaska asala, aniki eka baathaala thivanva, aaje offisaala gelon nahi, udhya paashte offisaala geltra tho thorla kaaye manalki (Devaa Raksha kare), sayaana gas book karanva, vagaira, vagaira chinthaa aggi themmaacha amcha manaantha palala. Thasa asthane. Manna nirmala thinguna Devaalacha maningun amcha namaskara sanganva. Aniki eka, maja lonkaala chokkata kam millethre, maja lenkeela chokkata navara millethra, abhisheka karivtho, akra dhaba devulaala pradakshinaa karthon, vadaacha maala ghalthon, vagaira manu Devaakada vinathi karthaani (Englishaantha deal/barter mantheela). Karaacha aggi karuntakuna tyaaja nantharacha Devaala prarthana karanva. Sandhehacha nakko, Deva amcha prarrthana aiktheela, askin chokkatacha hoyila. Tyaajaskacha, gharaantha Deva pooja karthana, sandhya karthana, shloka sangthaana amcha manaantha dusara kayin vichaara asthane. Devavora bhaara ghalun, ami karaacha borora karlathra, askin chokkatacha hoyila. Chooke asalthra kshama kara. Jaaltha poortha lahnacha livloyen maningthon.	"देऊळ" अम्ही अग्गीन देऊळ॑ गोपुर॑ म्हणून जात असतों. देऊळाला गेल तर॑ काय करणे ? देवाला पाव्हून नमस्कार करताना अमच पूरा मन्नीं तेम्हा देवाच व॑रेच असांव॑. मनांत॑ वेगळ॑ काहीं सोचताने. घराला जावून तला एक फोण करांव॑ ; लोक्कुर घरांत जावून सार ऊन करांव॑ ; भात पुरे-पुरनास्क॑ असेल॑, अण्खीन एक भाताला ठिवणे ; आज ऑफीसाला गेलों नाही, उद्या पाष्टे ऑफीसाला गेलतर॑ तो थोरळा काय म्हणेल की (देवा, रक्षा कर॑) ; सयेन्न॑ गॅस बुक करांव॑ वगैरा वगैरा चिंता अग्गीन तेम्हाच अमच मनांत॑ पळल॑. तस असताने. मन्न॑ निर्मल ठींगून देवालेच म्हणींगून प्रर्थना करांव॑. आण्खी एक, मझ॑ लोंकाला चोखोट काम मिळ्ळतर॑, मझ॑ लेंकीला चोखोट नवरा मिळ्ळतर॑, अभिषेक करिवतों, अक्रादबा देऊळाला प्रदक्षिणा करतों, वडमाला घालतों, वगैरा म्हणून देवाकडे विनती करताने (इंग्ळीषांत॑ deal/barter म्हणतील॑). कराच अग्गीन करूनटाकून तज नंतरेच देवाला प्रार्थना करांव॑. संदेहेच नको, देव अमच॑ प्रार्थना ऐकतील॑, अस्कीन चोखोटेच होईल॑. तजस्कच॑ घरांत॑ देव-पूजा करताना, संध्या करताना, श्लोक॑ सांगताना अमच॑ मनांत॑ दुसर॑ काहीं विचार असताने. देवाच व॑र भार घालून अम्ही कराच बरोर करल॑तर॑ अस्कीन चोखोटेच होईल. चूक असलतर॑ क्षमा करा. झालते पूर्त ल्हानच लिव्हलोंयें म्हणींगतों.
v. "काताड॑" Ami aggi gora khaathaada, kaala khaathaada mantho. Manje amcha shareera vorla ranga kasa aheki tasa, gora, kaala mantho. Englishantha ‘Skin” manthaatha, Hindheentha ‘Charma’ manthaatha, Tamilaantha ‘Thol’, 'sarumam' manthaatha. Hey aggi manushyaancha khaathaadalacha, paranthu mrigaancha khaathaadala Englishaantha ‘Hide’ manthaatha. Mala kaye vadtha manje, manushyaancha khaathaadaalayi ‘Hide’ manava manu. ' Hide' manje Englishaantha aniki eka artha ahe, ‘lappun tivna’ manu. Manushya askin ekacha gunawantha astinitha, ekle chokkata mannacha asthila, aniki ekle vangala mannacha asthila, paranthu thyaancha khaathaadacha ranga pavun ami chokkote, vangale manu kalingaala hoyina. Thyaancha thyaancha khaathaada thyancha guna lappun taaktha (hides – Englishaantha), thyaaja karthan mee manushyaancha khaathaadaalayi ‘Hide’ manava manthon. Khathaada amcha mannacha roopa lappun taaktha. Payaala phar changle, ghora khaathaada asnaara aggi chokkotle naho, payaala majaska (cartoonaaska) asun kaale asnaara aggi vangle naho. Mee kaala naho, gorayi naho, eka gehunska ranga (malaa udhanda pajjetha ekle sangitle tumcha ranga thumi laana vayaantha tumcha maisee borora vaagalthaamala thyajaska ahe manu, ugocha maskarila). Mee chokkotaayi naho vangalaayi naho, pannas-pannas maningaakan. Malaa eka vorla adhikaari hothe, kolasa sedhari hothe manje, kolasa nankara gora asala, jaasthi hasnaatha, thenaala santhosha ka, raga ka manu thencha thonda pavun kayin sangaala hoyina, kaan manje thyancha ranga thasa, paranthu theni thevda chokkota manusha, upakaarishta, thorle, lahna manu payinaatha askani upakara karthila. Ugochaka Sir William Shakespeare sangitle, ‘A man may be laughing and laughing but a villain in the hearts of hearts’ manu! Amcha Marathi Khaathaadaalayi Tamil 'beechchukku kaththaada pogalaama' manaalayi kayin sambandha nahi".	"काताड॑" अम्ही अग्गीन गोर॑ काताड॑, काळ॑ काताड॑ म्हणतों. म्हणजे, अमच॑ शरीराच व॑रल॑ रंग कस॑ आहे की तस॑, गोर॑, काळ॑ म्हणतों. इंग्ळीषांत॑ "स्किन" म्हणतात॑, हिन्दींत॑ " चर्म " म्हणतात॑, तमिलांत॑ "तोल", "सरुमं" म्हणतात॑. हे अग्गीन मनुष्यांच काताडालाच. परंतू मृगांच काताडाला इंग्ळीषांत॑ "हैड" म्हणतात॑. मला काय वाटते म्हणजे, मनुष्यांच काताडालाहीं "हैड" म्हणांव॑ म्हणून. मनुष्य अस्कीन एकच गुणवंत अस्त नाहीत॑, एकले चोखोट मन्नाच अस्तील॑, अण्खी एकले वंगळ॑ मन्नाच अस्तील॑, परंतू त्यांच काताडाच रंग पाव्हून अम्ही चोखोटे, वंगळे म्हणून कळींगाला होईना. त्यांच-त्यांच काताड त्यंच गुण॑ लप्पूनटाकत॑ ("हैड्स"- इंग्ळीषांत॑). त्यजकरतां मी मनुष्यांच काताडालाहीं "हैड" म्हणांव॑ म्हणतों. काताड अम्च॑ मन्नाच रूप लप्पूनटाकते. पाह्याला फार चांगळ॑, गोर॑ काताड असणार अग्गीन चोखोटले नहो. पाह्याला मझस्क॑ (कार्टूनास्क॑) असून काळे असणार अग्गीन वंगळे नहो. मी काळा नहो, गोराहीं नहो. एक गहूंस्क॑ रंग. (मला उजंड॑ पह्जते एकले सांगिट्ले, तुम्च रंग तुम्ही ल्हान वयेंत तुम्च म्हैशीच बरोर वागलत्यांमळे त्यजस्क॑ आहे म्हणून. उगेच मस्किरीला). मी चोखोटाहीं नहो वंगळाहीं नहो, पन्नास-पन्नास म्हणींगा कां). मला एक व॑रल॑ अधिकारी होते. कोळसा शेदारी(शेजारी) होत॑ म्हणजे, कोळसा नंखर॑ गोर॑ असेल॑. जास्ती हांसनात॑, तेनाला संतोष का, र्राग का म्हणून त्यंच तोंड पाव्हून काहीं सांगाला होईना. कां म्हणजे, त्यंच रंग तस॑. परंतू, तेनी तेवढ॑ चोखोट॑ मनुष, उपकारीष्ट॑, थोरळे-ल्हान म्हणून पाह्यनास्क॑ अस्किदनालीं उपकार करतील॑. उगेच का सर.विल्यम शेकस्पियर सांगिट्ले, "A man may be laughing and laughing but a villain in the hearts of heart" म्हणून ! मराठी काताडालाहीं तमिल "बीचक्कु काताड पोगलामा" म्हणालहीं काहीं संबंध नाही.
vi. "नाव" Payillaggi Lenkraana Naava tivthaana eka naava Devaacha tivthila – eka naava nakshatra vora, aniki eka nava aaja, panajaa cha tivthila. Devaacha nava kan tivthaatha manje, thorle lenkrala balavthana devaacha nava sangu balavalthara, lenkraala balaavalaaski asala, devaacha nava getlaaski asala, punya milala manu. Kalki (Krishnamoorthy) Ananda Vikatan sodun Kalki pathrika aaramba karthaana (1951-52 maningthon) eka kani livlothe. Eka himta manusha, ushta haathaavaate kawla pini aankna, baathaacha seethe padun jayila manu, devul, gopura aggi jayina, hundintha paise gaalavaki manuna, devaacha navacha kaadna, tasalthocha sevatla kaala evungela, balaangu jayaala yama kinkara doga dhane evungele. Maathaarala kaye karma manu kallani. Bayilila balaavaan manu varadlaa, ‘Siva, Siva, Siva….). Kaye karma, bhentha ghoshte borora ala nahi, baayileecha nava Sivakami, ‘Siva’nthacha goshte ravungela. Kinkara kaye karma manu yochana karle. Thenaala agya kaye manje, ‘manusha himta, konali upakara, chokkata kaama karlathe nahi, narakaala balangu yavan’ manu. Aththa manusha ‘Siva’ cha nava kadlathakarthan kinkara maathaaraala Swargaalacha balangu gele. Chitraguptha sodalka? Tho maatharaala vichaarla, ‘thu Siva, Siva, Siva manu theen dha varadlaaskee, kasaala?’. Maathaara sangitla, ‘mee maja bayila Sivakamila balavalon’ manu. Thevdacha, dusara kshana tho narakaantha hotha! Thevdacha Kani. Maja naava kasa ala? Mee ujuna akravan divasa, malayi maja ammalayi phani ghalun gharaantha milivun punyahavachan karlatha divasa Rama Navami, tyaja kartha maja naava Ramachandra manu tivle! Maja ajimma mala divasaala sambar dha ‘rama, rama’ manun balaavthila, tuja nava kadlatharacha mala punya re manthila!	"नाव" पह्यिले अग्गीन लेंकरांना नाव ठिवताना एक नाव देवाच ठिवतील॑ - एक नाव नक्षत्राच व॑र, अण्खी एक नाव आजा,पणजाच ठिवतील॑. देवाच नाव कां ठिवतात म्हणजे थोरळे लेंकरांला बलावताना देवाच नाव सांगून बलावलतर॑ लेंकराला बलावलास्कीन असेल॑, देवाच नाव घेट्लास्कीन असेल॑. पुण्य मिळेल॑ म्हणून. "कल्कि" (क्रिष्णमूर्ति), "आनंद-विकटन" सोडून "कल्कि" पत्रिका आरंभ करताना (1951-52 म्हणींगतों) एक खाणी लिव्हल्होते. एक हिमटा मनुष उष्ट हाता वाटे कावळा पणीं हांकना. भाताच शीत पडून जाईल॑ म्हणून. देऊळ गोपुर॑ अग्गीन जाईना. हुंडींत॑ पैसे घालांवकी म्हणून, देवाच नावच काढना, तसलतोच शेवटल॑ काळ येऊन गेल॑, बलायींगून जायाला यम किंकर॑ दोघदने येऊन गेले. म्हाताराला काय करांव॑ म्हणून कळ्ळ नाही. बाईलीला बलावाम॑ म्हणून वरडला, "शिवा, शिवा, शिवा...... काय कराम॑, भेंत॑ गोष्ट बरोर आल नाही, बाईलीच नाव शिवकामि, "शिवां"तच गोष्ट रहून गेल॑. किंकर॑ काय करांव॑ म्हणून योचना करले. तेनाला आज्ञा काय म्हण्जे, "मनुष हिमटा, कोणालीन उपकार॑, चोखोट॑ काम करलते नाही, नरकाला बलायींगून यावा" म्हणून. अत्ता मनुष शिवाच नाव काढल-ते-करतां  किंकर॑ म्हाताराला स्वर्गालेच बलायींगून गेले. चित्रगुप्त सोडला का ? तो म्हाताराला विचारला, "तू शिवा, शिवा, शिवा म्हणून तीनदा वरडलास्की, कसाला" ? म्हातारा सांगिट्ला, "मी मझ॑ बाईलीला शिवकामि बलवतों" म्हणून. तेवढच, दुसर॑ क्षण॑ तो नरकांत॑ होता ! तेवढेच खाणी. मझ॑ नाव कस॑ आल॑ ? मी उजून अक्रवां दिवसी, मलाहीं मझ॑ अम्मालाहीं पाणी घालून घरांत॑ मिळिवून पुण्यावचन॑ करलते दिवस॑ राम-नवमी, त्यजा करतां मझ॑ नाव रामचंद्र म्हणून ठिवले ! मझ॑ आजिम्मा मला दिवसाला शंभरदा "रामा, रामा" म्हणून बलावतील॑. "तुज नाव काढलतरच॑ मला पुण्य रे" म्हणतील॑ !
7. "जेवाच संप्रदाय" Ami aggi gharaantha jhevaala basthaana, aski dhani miluna basthon (dining table culture), kiththeka gharaantha amicha vaadingun jevthon; veghla veghlayi soukarya prakaarayi basthon. Pashtevela theni theni paatshaalala, kaam karaacha tikaanaala janvanska asthaane, the the samayaala joksa jevaala basthon. Varaada vevaala jaathana ye kalaantha pankthi pankthi jevaala basthatha. Ponavantaa mantapaantha dhaate barun asalthra, jevnara maaghacha loka otaakun jaathatha, yo kemma utala ami basumna manu – ushta paana kaadaa puda basun jaathatha. Nanthara, vaadthaan vaadthaan kadun kaayaala aaramba karun takthaatha. Mathaantha theertha prasaadaala, ani amcha gharaantha pooja punaskaara themma jevaala basthana loka baruna asthila, themmaggi jevaala eka padhdhathi ahe. Payila Aachare sangthila, ‘Govindaa manaa puda paana sivthaane’ manuna. Thyaja nanthara aaposana karun jevanvan. Ami jevum sampalthari, sevatla paanaala vadun sampjori ami haath dhuvingaala udthaane. Aaju baaju loka jevatha asthana ami utlon manje the bara asnaa. Thyaaja vina, kotta jevalthri, pudla pattisa ghatlatha baaji, raitha, kosimbri, chutney vagairaa thevdi aarambaanthacha kavun sampthaane. Allu nankara nankara kaatha asun sevti jevana sampthaana urlatha aggi kavuya, nahithra phaanara aggi ‘kaye, yela udhanda booka manu vaadtha’ manu maningtheela. Mee kaye maningthon manje, besha sampaak karna thevda shrama naho, karlatha sampaaka vaadna nankara shramacha! Kayin chooke asalthra kshama kara. Thumaala aggi kallatha vishayacha, paranthu mala vela jaanvaki, kaadre soori, kapoomna, manun livthon. Livalthe puna vaachum payaala mala hothini, thelayi milun kshama kara.	"जेवाच संप्रदाय" अम्ही अग्गीन घरांत जेवाला बसताना अस्किदनीं मिळून बसतों (डैनिंग टेबळ कळ्चर). कित्येक घरांत अम्हीच वाढींगून जेवतों. वेगळ॑-वेगळहीं सौकर्या प्रकारहीं बसतों. पाष्टेच वेळ तेनी-तेनी पाठसाळेला, काम कराच ठिकाणाला जामस्क॑ असताना, ते ते समयाजोक्त॑ जेवाला बसतों. वराडाच जेवाला जाताना हे काळांत॑ पंक्ती-पंक्ती जेवाला बसतात॑. पोणावांटा मंडपांत॑ धाटे (धाड) भरून असल॑तर॑, जेवणाराच मागेच लोक ओठाकून (होठाकून) जातात॑. यो केम्हा उठेल॑, अम्ही बसुम्हणे म्हणून. उष्ट पान काढाच पुढेच बसून जातात॑. नंतर॑, वाढतां वाढतां काढून खायाला आरंभ करूनटाकतात॑. मठांत॑ तीर्थ-प्रसादाला अणी अम्च घरांत पूजा-पुनस्कार तेम्हा जेवाला बसताना लोक भरून असतील॑. तेम्हा अग्गीन एक पद्धती आहे. पह्यिले आचारे सांगतील॑, "गोविन्दा म्हणाच पुढे पान शिवताने" म्हणून. त्यज नंतर॑ आपोसना करून जेवांम॑. अम्ही जेऊन संपलतरीन, शेवटल॑ पानाला वाढून संपजोरी अम्ही हात धुवींगाला उठताने. आजू-बाजू लोक जेवत असताना अम्ही उठलों म्हणजे ते बर॑ असना. त्यज विना, कोठ जेवल॑ तरीन, पुढल॑ पटीस घाटलते भाजी, रायते, कोसिंबरी, चट्णी वगैरा तेवढीन आरंभांतेच खाऊन संपिवताने. हळ्ळु, नंखर॑ नंखर॑ खात असून, शेवटी जेवण॑ संपताना उरलते अग्गीन खाऊया. नाही तर॑, पाह्णार अग्गीन "काय, येला उदंड (उजंड) भूक म्हणून वाटते" म्हणून म्हणींगतील॑. मी काय म्हणतों म्हणजे, बेष संपाक करणे तेवढ॑ श्रम नहो. करलते संपाक वाढणे नंखर॑ श्रमेच॑ ! काहीं चूक असल॑तर॑ क्षमा करा. तुम्हाला अग्गीन कळ्ळते विषयेच, परंतू मला वेळ जाम॑ की. "काढ रे सुरी, कापू म्हणे" म्हणून लिव्हतों. लिव्हलते पुन्हा वाचून पाह्याला मला होत नाही. तेलाहीं मिळून क्षमा करा.
viii. "चिंता" Amaala aggi kayinthri eka na eka chintha asathacha astha. Chintha nayitha manusha phaana udhanda apuroopa. Hyaaja mala kaye hotha? Amcha angaala kayina kayin roga/upadhrava yetha astha, raktha kadna – jaasthi una, kapaal soola, mandaa soola, Sakare – jaasthi una, vagairaa, vagairaa, kemma paa kapali char panch rekha asala. Ami vaidhyaakada javun aushada gyanvanska asala.. Hindheentha sangtheela – ‘Chintha chithaa samaan hai’ manu. Chintha amaala nankara nankara manun kaavun takila. Tasa kaye amaala chintha? Lonka shambareela ekon shambar getlathra pini, the eka kaan sodlassre manna. Kaasa phallum kevda asalthri purnaa, aniki thoda asalthara bara asala. Lonka ujalthra, eka lenke ujthaneka – Mahalakshmi alaaska asala, lenke ujalthra eka lonka ujthaneka – gharaana udhdhaar karala, sontha ghara asalthrin, ghara aniki thoda motta asalaasuya, asa thasa chintha. Amcha aashaala ishobacha nahi. Englishaantha sangthila Samuelson – ‘wants are unlimited’ manu. Vaasthavacha. Ami chintha karaacha una karlon manje ami soukhyaana asuya. Hoyilka? Kadhaapi nahi. Maja aaja sangtheela, ‘Ja Ja Vele Je Je Hoyila The The Bhogaave’ manu, the soduntakuna ‘Kaye karun mee konaala sangun?’ manun chinthaa karatha asalthra? Kasaala nakkotha chintha? Ami amcha sakthe pramaana prayathna karlatra askin chokkotacha hoyila. Chinthaa soda, soukhyaana asa. Kayin chooke asalthra kshama kara. Jaalte poortha laahna livaala prayathna karthon.	"चिंता" अम्हाला अग्गीन कायतरीन एक न एक चिंता अस्तेच अस्त॑. चिंता नाहीते मनुष पाह्णे उदंड अपरूप॑. याच मला काय होत॑ ? अम्च॑ आंगाला काहीं काहीं रोग / उपद्रव येत अस्त॑, रक्तदाब जास्ती उणे, कपाळ सूळ, मंदाच सूळ, साखरे-जास्ती उणे, वगैरा वगैरा. केम्हा पाह, कपाळी चार पांच रेखा असेल॑. अम्ही वैद्याकडे जावून औषद घ्यावांस्क॑ असेल॑. हिन्दींत सांगतील॑, "चिंता, चिंता समान है" म्हणून. चिंता अम्हाला नंखर॑ नंखर॑ म्हणून खाऊनटाकत॑. तस॑ काय अम्हाला चिंता ? लोंक शंभराला एकोणशंभर घेट्ल॑तर पणीं, "ते एक कां सोडलास रे" म्हणणे. कास-फल्लम केवढ॑ असल॑तरीन पुरना, अण्खीन थोड असल॑तर॑ बर॑ असेल॑. लोंक उजलतर॑, एक लेंक उजताने का ? महालक्ष्मी आलास्क॑ असेल॑. लेंक उजलतर॑ एक लोंक उजताने का ? घराना उद्धार कराला. स्वंत घर असल॑तरीन, घर अण्खीं थोड मोठ॑ असलासुया, अस॑ तस॑ चिंता. अम्च॑ आशाला इषोबेच नाही. इंग्ळीषांत सांगतील॑ Samuelson - 'wants are unlimited' म्हणून. वास्तवच॑. अम्ही चिंता कराच उणे करलों म्हणजे, अम्ही सौख्यांन असूया. होईल का ? कंडिप नाही. मझ॑ आजा सांगतील॑, "जा जा वेळ जे जे होईल॑, ते ते भोगांव॑" म्हणून. ते सोडूनटाकून, "काय करूं मी, कोणाला सांगूं ?" म्हणून चिंता करेत असल॑ तर॑ ? कसाला, नकोते चिंता ? अम्ही अम्च॑ शक्ती प्रमाण प्रयत्न करलतर॑ अस्कीन चोखोटेच होईल॑. चिंता सोडा, सौख्यांन असा. काहीं चूक असलतर॑ क्षमा करा. झालते पूर्त ल्हान लिव्हाला प्रयत्न  करतों.
ix. "झोंप" Amala aggi, khana peena kasa avashya ki tasa Jhompe yi agathya. Ek manushaala una paksha paanch ghantethri jhompe asanvan (maja hishobaa prakaara). He jhompe raathricha vela hotha manje angaala udhanda chokkata. Paranthu aayee teentha kaam karnaara ani raathri vela kaam karnaara asalthra kemma samay miltha ki themma millaska chaar paanch ghante avashya jhompee jaanvan. Aththaggi lahna pora pori thonda pusthaka paatha asuna jhompe sodun taakathaatha! He paara chooke. Borora jhompe jayeenathra aanga nasun jaayila. Kaye karanvan? Jhompeecha velaala dhon ghante pudacha jevun takanvan. Nijaacha vela jaalthra eka kela, nankara dhood pivuya. Anthunavora basuna kallatha deva deveecha eka dhone shloka manaanthacha maninguya. Nijuya, Jhompi jaavuya. Kaye karthane. Rathri jevana nankara unacha jevanva. Besha ahe, besha ahe manu vora vora khathaane. Amcha ghavantha ghar baandhnaara loka eka dhimsu kattai manu tingitlaasthila, bhoyeevora the ghalun daha pandhraa daba chemplaymanje, bhoye besha basun jayeela. Thyaajaska voro vora thondaantha ghalun madhdhe madhdhe nankara pani pivun chempingthane. Thasa karlathra jhompecha aiyna, veghla kaayithricha aiyla. Raathri besha jhompee ghelthra dusara divasa pashte aanga taaja asala. Kayithri chooke asalthra kshama kara. Marathi shabda Englishi lipintha livaacha vaachna kashta ahe manu sangthaantha, vaasthavacha, malayi tasacha astha,tyaaja karthaan cha mee livalthe punayi vaachathini, malaa uppadingaala jasthi kesayi nahi, sevti 'chooke asalthra kshma karaa' manu livuntakathon!	"झोंप" अम्हाला अग्गीन खाणे पीणे कस॑ आवश्य की, तस॑ झोंपीं अगत्य. एक मनुषाला उणेपक्षा पांच घंटेतरीन झोंप असांव॑ (मझ॑ हिषोबाच प्रकार). हे झोंप रात्रीच वेळ होत॑ म्हणजे, आंगाला उदंड चोक्कोट॑. परंतू, ऐ-टींत॑ काम करणार अणी रात्रीच वेळ काम करणार असलतर॑ केम्हा समय मिळते की तेम्हा मिळास्क॑ चार पांच घंटे अवश्य झोंपी जांव॑. अत्ता अग्गीन ल्हान पोर-पोरी तोंडपुस्तक (facebook) पाह्तअसून झोंप सोडूनटाकतात॑ ! हे फार चूक. बरोर झोंप जाईनातर॑ आंग नासून जाईल॑. काय करांव॑ ? झोंपीच वेळाला दोन घंटे पुढेच जेवूनटाकांव॑. निजाच वेळ झालतर॑, एक केळ॑, नंखर॑ दूध पीह्वूया. अणथूणाच व॑र बसून कळ्ळते देव देवीच दोन श्लोक मनांतेच म्हणींगूया. निजुया, झोंपी जाऊया. काय करताने ? रात्री जेवणे नंखर॑ उणेच जेवांव॑. बेष आहे, बेष आहे म्हणून व॑र व॑र खाताने. अम्च॑ गावांत॑ घर बांधणार लोके एक धिम्मस-कट्टे म्हणून ठींगट्लसतील॑, भोंईं व॑र ते घालून दहा पंध्रा दपा चेंपले म्हणजे भोंईं बेष बसून जाईल॑. त्यजस्क॑ व॑र व॑र तोंडांत घालून मध्य-मध्य नंखर॑ पाणी पीऊन चेंपींगताने. तस॑ करलतर॑ झोंपीच येईना, वेगळ॑ कायतरीनच येईल॑ ! रात्री बेष झोंपी गेलतर॑ दुसर दिवसी पाष्टे आंग ताजा असेल॑. कायतरीन चूक असलतर॑ क्षमा करा. मराठी शब्द इंग्ळीष लोपींत लिव्हाच वाचणे कष्ट आहे म्हणून सांगतात, वास्तवच॑. मलाईं तसेच अस्त॑. त्यज करतांच मी लिव्हलते पुन्हाहीं वाचत नाही. मला उप्पडींगाला जास्ती केसीं नाही ! शेवटी "चूक असलतर॑ क्षमा करा" म्हणून लिव्हूनटाकतों !
x. "बरोर बोलणे" Ami aggi he boothalaantha/Bhulokaantha kevda divasa, mahine, varsha jeevantha asana manu nischayavini sangaala hoyina, nahoka? Themma ami asaacha pathori santhosha vini asumna, jaalthe poortha amcha aaju baaju asnaarayina santhoshaan asaala amchaana kaye hoila ki yathaa shakthi karumna. Manje kaye, chokkota ghoshte bolumna, kaye upakaara konaala karavan ki amchaana kevda hoyila ki thevda karumna. Upakaara karaala hoynaathrayi paravanayi, apakaara karnaatha asumna. Konaa bororayi raag karna nakko, baandna nakko, konaacha manna kashta hoyaaska bolna nakko. Hasun maskari karatha bolatha asumna, koni amaala maskari karle manje, ami chooke maningana nakko. Maye Baapa, aaja, aaji, dhalla-bayila, lenkra, baala, baavu-bahine, soyre, dhaayre askaani besha payingumna, askan borarayi milatha jhulatha asumna. Pooja, Punaskaara karatha asumna. Devula gopura javun evumna. Konaali siva devun bolna nakko – Mala saye ahe, 1971ntha mee he gaavanla delheenthasun leavaantha alasthaana, maja Mami eka dhoodwalila ‘doodhacha borora asthini’ manu sivadhile. Thina kaye mantli, ‘dhood borara nahi manu kasaala varadthisa, aaje praan gelathra udhya doodhacha (sanchayana)’ manu. Kasaala bolanva, kasaala maningava? (Mami soukhyaana ahetha). Ami lokaan borora kasa vaghthon ki tasacha loka amcha borora vaghtheela. Aththa mee he aggi livthon, vachaacha lokaana avdatha ki nahiki manu mee yochana karthini, eka doga dhane besha ahe manthaatha (maja mevne doga dhani besha ahe manthaatha, thenaala veghla vaata nahi, tyancha bahineela malaa varada karun dhiletha), theen chaar dhane ‘yo kasaala kaaptho’ manu maninguya, paranthu theni sangthinatha, mee livaacha vachthineetha, thevdacha, tasa theni kayi mantlanthri mee choke maningna. Maja vora choke teenguna dusaranvora choke kasa manaala hoyila! Mee sthithi samjingava, allu livaacha raatha karuntakava. Nahitra maja voracha chooke, nahoka. Ami borora asalthra aski borora astheela. Livlathaantha kayi chooke asalthra kshama kara.	"बरोर बोलणे" अम्ही अग्गीन हे भूतळांत॑/भूलोकांत॑ केवढ॑ दिवस, महिने, वर्ष जीवांत असणे म्हणून निश्चयाविणी सांगाला होयना, नहो का ? तेम्हा अम्ही असाचपतोरी संतोषांविणी असूम्हणे. झालते पूर्त अमच॑ आजू बाजू असणारहींन॑ संतोषांन असाला अमचान काय होईलकी यथा शक्ती करूम्हणे. म्हणजे काय, चोक्कोट गोष्ट बोलुम्हणे, कय उपकार कोणाला करांव॑ की अमचान केवढ॑ होईल की तेवढ॑ करूम्हणे. उपकार कराला होईना तरीन पर्वा नाही, अपकार करनास्क॑ असूम्हणे. कोणाच बरोरीन र्राग करणे नको, भांडणे नको, कोणाच मन्नीं कष्ट होयास्क॑ बोलणे नको. हांसून मष्किरी करेत बोलत असूम्हणे. कोणीं अम्हाला मष्किरी करले म्हणजे, अम्ही चूक म्हणींगणे नको. माय-बाप, आजा-आजी, दल्ला-बाईल॑, लेंकरे-बाळ॑, भाऊ-बहीण॑, सोयरे-धायर॑  अस्क्यांनी बेष पाह्यींगम्हणे. अस्कां बरोरीन मिळत-झुलत असूम्हणे. पूजा-पुनस्कार करत असूम्हणे. देऊळ-गोपुर॑ जाऊन येवम्हणे. कोणालीन शिवा देऊन बोलणे नको. मला सये आहे. 1971आंत॑ मी हे गावांला देल्हींत्सून लीवांत आलसताना मझ॑ मामी एक दूधवालीला "दूधेच बरोर अस्त॑ नाही" म्हणून शिवा देले. तिन॑ काय म्हणट्ली, "दूध बरोर नाही म्हणून कसाला वरडतीस॑, आज प्राण गेल तर॑ उद्या दूधाच (संचायन)" म्हणून. कसाला बोलाम॑, कसाला म्हणींगाम॑ ? (मामी सौख्यांन आहेत). अम्ही लोकांबरोर कस॑ वागतों की तसेच लोक॑ अम्च॑ बरोर वागतील॑. अत्ता मी हे अग्गीन लिव्हतों. वाचाच लोकांना अवडते की नाही की म्हणून मी योचना करत नाही. एक दोघ दन बेष आहे म्हणतात॑. मझ॑ मेह्वणे दोघ दन बेष आहे म्हणतात॑. तेनाला वेगळ॑ वाट नाही. त्यंच बहिणीला मला वराड करून दिलेत॑. तीन चार दन "यो कसाला कापतो" म्हणून मणींगूया, परंतू तेनी सांगत नाहीते, मी लिव्हाच वाचत नाहीते  तेवढ॑च. तस॑ तेनी काहीं म्हणट्ले तरीन मी चूक म्हणींगना. मझ॑ व॑र चूक ठींगून दुसरांव॑र चूक कस॑ म्हणाला होईल॑ ? मी स्थिती समजींगाम॑. हळ्ळु लिव्हाच राह्ते करूनटाकाम॑. नाही तर॑ मझ॑ वरेच चूक नहो का ?अम्ही बरोर असल तर॑ अस्कीन बरोर अस्तील॑. लिव्हलतांत कायीं चूक असल तर॑ क्षमा करा.