Tips & Taboos 21

Writings by Rajaram Ramachandran in facebook called "Maja aajimma, amma, bapa, kaka, kaki, mama, mami, thorle, maja laahna vayaantha themma themma dhilthe upadesa" have been re-written by me in Devnagari under the title "Tips & Taboos" after duly obtaining his kind approval. 

Post No. 21.

Original post in fb by Rajaram Ramachandran in Roman DM (27-10-2015)

Re-written by me in DM script

Navarathri themma gharaantha daha dhivasa pooja punaskaara astha, akhanda dhiva dhone daha dhivasayin prajwalith astha. Nithyeyin unapaksha aek brahmana, aek savaashnela gharaala balaanvun thyansa pota barun theertha prasadha ghalun, thaamboola dhyaanvan. Lenkra asaacha gharaantha, theyin baiko lenkru asaacha gharaantha kolu (kiththekdhane 'golu' manthaatha, laahna vayaantha amcha doyeentha gusalthe 'kolu' cha) avasya (agaththiya) tivaanvan. Aarthi karun shaankaali (saayankaali) mooga, chane, mugaadhale, chanedhaala, boyeechane, vagairah bijun ghalun tivun sijivun kaayaacha padhaartha (sundal) karun (aek aek dhivasa gulchita kaaythri karun) Dhevila nevedhya karun aaju baaju asaacha lenkraansa khaayaala dhyaanvan. Aaju baaju asaacha baikaana balanvun thaamboola dhyaanvan. Amiyi aaju baaju gharaala jaanvan. Bhavu baine, soire dhaairecha gharaala jaavun yaavan. Soireeka niranthara asaala yena jaana udhanda avasya. Pallavapuramaantha varshaa varsha kolu tivthila. Mala shaalanthasun raza asala. Thor thor kattacha paayira gharaantha hotha. Saath paayiri tivun vora baapaacha juna pandra mull dhothra paangrivun juna kaalcha thor thor baavoli baun tivthila. Ponaavanta Thiruvaarurcha aeka Madhwa Desastha dhampathi Navaraathri themma amcha gharaala yevun asthila. Pooja punaskaara besha chaalala. Akhanda dhivaala aajimma, amma sushroosha karatha asthila. Ippi thelacha dhivaala upayog karthila. Amcha dhone gharacha brahmanaacha, keda ghaanv nahoka, ghaanvcha lenkra barun shaankaali yethila, kaayaacha kaaye dhethaathki geingun jaathila. Yeh kaalaantha thasa karaala hothaka? Poktha brahmana, savaashne milna srama astha. Thyaanch thyaancha gharaantha pooja punaskaara astha. Paranthu shaankaalcha vela baika yevun jaavun karuya, karthaatha. Aaju baaju asnaare, soire dhaaire yethaatha. Akhanda dhivaayin laavthon, paranthu chokkota thela upayog karthon. Lenkra baalayin yethaatha, thyaansa khaayaacha padhaarthaavina shaalaantha upayoga hoyaacha kaaythri dhyaacha dhandaka astha.

नवरात्री तेम्हा घरांत दहा दिवस पूजा पुनस्कार अस्त॑. अखंड दिवा दोन दहा दिवसहीं प्रज्वलित अस्त॑. नित्यहीं उण॑पक्षा एक ब्राह्मण एक सवाष्णीला घराला बलावून, त्यांस पोट भरून तीर्थ-प्रसाद घालून तांबूल द्यांव॑. लेंकर असाच घरांत तेहीं, बायको लेंकुरु असाच घरांत कोलु (कित्येकदन॑ "गोलु" म्हणतात॑. ल्हान वयांतेच अम्च॑ डोई आंत घूंसलते "कोलु" च॑) अवश्य (अगत्य) ठिवांव॑. आरती करून सांकाळी (सायनकाळी) मूग॑, चणे, मुगादाळ॑, चणेदाळ॑, भोईंचणे वगैर भिजून घालून ठिवून शिजिवून खायाच पदार्थ (सुंडल) करून (एक एक दिवस गुळचीट कायतरीन करून) देवीला नेवेद्य करून आजूबाजू असाच लेंकरांस खायाला द्यांव॑. आजू बाजू असाच बायकांना बलावून तांबूल द्यांव॑. अमीहीं आजूबाजू घराला जाम॑. भाऊ-बहिण॑, सोयरे-धायरेंच घराला जाऊन यांव॑. सोयरीक निरंतर॑ असाला येणे-जाणे उदंड अवश्य. पल्लवपुरमांत वर्षा-वर्ष कोलु ठिवतील॑. मला शाळेंतून रजा असेल॑. थोर थोर कट्टाच पायिरे (पायरी) घरांत होत॑. सात पायरी ठिवून व॑र बापाच जुन॑ पंढ्र॑ मल धोत्र पांघरीवून जुन॑ काळाच थोर थोर बावोली ठिवतील॑. पोणावांटा तिरुवारूरच॑ एक मध्वा देशस्था दंपती नवरात्र तेम्हा अम्च॑ घराला येऊन अस्तील॑. पूजा पुनस्कार बेष चालेल॑. अखंड दिवाला आजीम्मा, अम्मा शुश्रूषा करत अस्तील॑. इप्पि-तेलाच दिवाला उपयोग करतील॑. अम्च॑ दोन घरेच॑ ब्राह्मणांच॑, खेडे गांव नोहोका, गांवाच लेंकरे भरून सांकाळी येतील॑, खायाच काय देतातकी घेईंगून जातील॑. हे काळांत तस कराला होतका ? पोक्त ब्राह्मण सवाष्णी मिळणे श्रम अस्त॑. त्यंच त्यंच घरांत पूजा पुनस्कार अस्त॑. परंतु, सांकाळच॑ वेळ बयका येऊन जावून करूया, करतात॑. आजूबाजू असणार॑ सोयरे-धायरे येतात॑. अखंड दिवाहीं लावतों, परंतु चोक्कोट-तेल उपयोग करतों. लेंकरे-बाळेहीं येतात, त्यांस खायाच पदार्थाविना शाळेंत उपयोग होयाच कायतरीन द्याच दंडक अस्त॑.

Tips & Taboos 20

Writings by Rajaram Ramachandran in facebook called "Maja aajimma, amma, bapa, kaka, kaki, mama, mami, thorle, maja laahna vayaantha themma themma dhilthe upadesa" have been re-written by me in Devnagari under the title "Tips & Taboos" after duly obtaining his kind approval. 

Post No. 20.

Original post in fb by Rajaram Ramachandran in Roman DM (27-10-2015)

Re-written by me in DM script

Bhojanapriya :- Ami jevthaana vaadaacha padhaartha - baatha, baaji, paala, vagairah vagairah - kaayin haala karnaatha jevaanvan. Jevthaana adhika bolthaane, adhika paaniyin pithaane. Hallu nidhaana chagalun (dhaantha asnaara) jevaanvan. 12 November 1952 - Pallavapuramaantha gharaantha shanaacha sampaaka. Lokayin barun hothe. Aajimma, amma, Avo aaji, Kaki askin milun sowlaacha sampaaka karlothe. Paapadaacha kheere. Mee payilla pankthintha jewaala basungelon. Payilla paana barun baatha Avo aaji vaadle. Gharcha thoopa aeka pali barun ghaatle. Payilla baathaala mee lonchaacha rasa ghaalaantha mantlon. Ambaacha lonchaacha rasa ghatle, vora ardha pali chokkota thela, besha milivun kalivingitlon. Aek ghansa kaadun thondaantha ghaalingitlon. Thevdacha. Thae aavakkaai loncha mana, aekdham moharecha vaasa (mala thae ghaane), mala avadlacha nahi, thondaanthala baatha haathi kaadun paanaantha aeka pattisa ghatlon. Konki saangitla, baatha avadthini manje sarkivun tivuntakun veghla baatha geinge manu, Tasacha karlon, kaalvana, nanthara saara, gulchita, nanthara paapadaacha kheere, dahi baatha askin jevun utlon. Maja amma saangitle, payillacha loncha kasa ahe manun rooche paavuntakun nanthara baatha kalivingitlaasanvan. Kevda baatha haala hola paa, thevdi Lakshmi. Jevthaana paana paavun kaaye kevda pajje manun vichaarun jevaanva, kaayin haal karthaane. Gharcha thaandoola, thoopacha, asalthiri thevda padhaartha haala hungela paa, manuna. Thyaaj nanthara mee udhanda paavun, pajjetha vichaarun, nakkotha nokko manuntakun jevana. Paanaantha ghaalaacha askin jaalthe poorthe kaavuntakina. Paranthu ala 10 June 1974 - Thanjaavooraantha maja dhakti bahineecha saasurwadi chaannaacha jevanaala ghelothon. Chaannaacha jevanacha, paranthu gharaa aantha cha. Baatha vaadun kaalvana ghaatle, meeyin kaayiki yochanana karatha baatha kaluvinghatha hothon. Maja bahine, bavoji somora baslothe jevaala, thina mala paavun hasatha hothi, mala samjalni. Aek ghaansa baatha thondaantha ghaalaaka gelon, themmaacha mala kalla thae kaandhecha saambaara manu. Kaandhe mala janma virodhi, majaana khaayaalacha hoina, thyaaja karthaancha maja bahine mala paavun hasatha asliye. Aththa kaaye karna? Mee jevthini, utun jathon mantlon, thae haathaavate thaecha paanaantha punayin jevaala hoina, kaandhecha ghane badivala. Maja mama, Vittoba Mama, sedhaari baslothe, theni saangitle, 'Utlaas manje, punayin jevaala basthaane. Veghla paana sedhaari ghalthila, baslaaska aeka thaataantha haath dhuvinguntakun veghla paanaantha jeve' manun. Tasacha karlon. Nanthara mama saangitle, vaadthaanacha kallakini thae kaandhecha kaalvana manun, thoo themmaacha nokko mantlaasaavan, manun. Malayin manaala udhanda srama hola, evda baatha haala karuntaaklon ki manun. Thyaakarthaancha saangna jevthaana yochana aggi baandhun tivuntakun jevaanva manu, Dhone varshaa puda aeka nischayathaarthaala Indira Nagar Chennai) gelothon. Laahna tikaana, loka barun hothe. Jevaacha tikaanayi laahna. Jevanaa bayaarasun yaala vela hungela. Pandhra pandhra dhanecha jevaala basaala hola. Thyaantha aekle jevun utle, paayilthra paana upayoga karlaaskacha nahotha, kaaye jevlaanthaka nahika manun vicharlon. Pot barun jevan jaala. Kaaye pajjeki thae poortha ghale manun jevaacha dhandaka mala, kaayaacha padhaartha aggi haala karna mala avadna, mantle. Asamana asaanva manu maningitlon. Thaecha varaadi gharaantha (jevana contractaantha nahithra), kaan, Mathaanthapini loka paan kaali karthinitha, barun haal karthaatha. Aachaare loka, brahmana loka jevana sampivithaana kevda khaana aeka patisa lotun tivthaatha? Shaasthraala nankara paanaantha soduya, thaelamanu thevdaka haala karna! Aththa sampaakaacha padhaartha vikaacha molaala (thandhoola chokkota panchaapan rupaye aek kilo, thurith dhaale, uddhaacha dhaale, mughaacha dhaale askin thevdacha, thela (?) vichaarnacha nokko. Padhaartha haala karnaatha jevanacha jevnacha borora, jevaacha padhaarthaala mola paathaane, paranthu haala karacha padhaarthaacha mola avasya paavan. Comments :- i) Canchi Bhimarao Ravi :- Amcha mathanthala ek sampaki aggi padartha vaadinguna, birkavat asala. Paana paayaalaacha kantaLa vatela. Tyala shiva devun, shiva devun, atha 'improve' jaalaye.. Jaasthi vaadingat naheen. Pahilanda bhaath vaadthamma, una gaataltara raaga etha, jaasthi gaataltara taakthatha ! Optimum quantity---manushal manushala vityasa ! ii) Viji Suresh Maja :- mamacha garanthasun sikingaltha. Baatha waste karthaane. Manuna, mee pini. Paanantha asacha waste karnatha jevana. Avadlatha avadnatha. Manuna paina, aangala opalthara khavuntakana, naithara. Purthacha waste karana.

भोजन प्रीय :- अम्ही जेवताना वाढाच पदार्थ - भात, भाजी, पाला, वगैरा वगैरा - काहीं हाळ करनात जेवांव॑. जेवताना अधीक बोलताने, अधीक पाणीहीं पीताने. हळ्ळु निदान चघळून (दांत असणार॑) जेवाम॑. नोवंबर 12, 1952 :- पल्लवपुरमांत घरांत सणाच संपाक. लोकेहीं भरून होते. आजिम्मा, अम्मा, अहो-आजी, काकी अस्कीन मिळून सोवळेच संपाक करल्होते. पापडाच खीर. मी पह्यिल पंक्तींत जेवाला बसूनगेलों. पह्यिल॑ पान, अहो-आजी भरून भात वाढल॑. घरच॑ तूप एक पळी भरून घाटले. पह्यिल॑ भाताला मी लोणचेच॑ रस॑ घालांत म्हणट्लों. अंबाच लोणचेच॑ रस॑ घाट्ले. व॑र अर्ध पळी चोक्कोट-तेल, बेष मिळिवून कालिविंगट्लों. एक घांस काढून तोंडांत घालींगट्लों. तेवढच॑. ते आवक्काय लोणचे म्हणे. एकदम मोहरेच वास॑ (मला ते घाण॑). मला अवडलेच नाही. तोंडांतल॑ भात हाती काढून पानांत एक पटीस घाटलों. कोणकी सांगिट्ले, भात अवडत नाही म्हणजे सरकिवून ठिवूनटाकून वेगळ॑ भात घेईंग॑ म्हणून. तसच करलों. कालवण॑, नंतर॑ सार॑ गुळचीट नंतर॑, पापडाच खीर दहींभात अस्कीन जेवून उटलों. मझ॑ अम्मा सांगिटले, पह्यिलेच लोणच॑ कस आहे म्हणून रूच पाव्हूनटाकून नंतर॑ भात कालींगटलसाम॑. केवढ॑ भात हाळ झाल॑ पाह. तेवढीन लक्ष्मी. जेवताना पान पाव्हून काय केवढ॑ पह्जे म्हणून विचारून जेवाम॑. काहीं हाळ करताने. घरच॑ तांदूळ तूपच असलतरीन तेवढ॑ पदार्थं हाळ होऊनगेल॑ पाह, म्हणून॑. तज नंतर॑ मी उदंड पाव्हून पह्जेते विचारून, नोक्कोते नोक्को म्हणूनटाकून जेवन॑. पानांत घालाच अस्कीन झालते पूर्त खाऊनटाकन॑. परंतु आल॑ 10 जून 1974 :- तंजावूरांत मझ॑ धक्टी बहेणीच सासुरवाडी चान्नाच जेवणेला गेल्होतों. चान्नाच जेवणेच, परंतु घरा आंतच॑. भात वाढून कालवण घाटले. मीहीं कायकी योचना करत भात कालिविंगत होतों. मझ॑ बहिण॑ भावोजी समोर (सोमोर) बसल्होते जेवाला. तिन॑ मला पाव्हून हांसत होती. मला समजल नाही. एक घांस भात तोंडांत घालास्क॑ गेलों. तेम्हाच मला कळ्ळ॑, ते कांदाच सांभार म्हणून. कांदे मला जन्म विरोधी, मझान खायालाच होईना. त्यज करतां मझ॑ बहिण॑ मला पाव्हून हांसत असलीहे. अत्ता काय करणे ? मी जेवत नाही (जेवतनी) उठून जातों म्हणट्लों. ते हातावाटे तेच पाननांत पुन्हायीं जेवाला होईना. कांदेच घाण बडिवेल॑. मझ॑ मामा, विठोबा मामा, शेदारी बसल्होते. तेनी सांगिटले, "उठलास म्हणजे, पुन्हायीं जेवाला बसताने. वेगळ॑ पान शेदारी घालतील॑. बसलास्क॑ एक ताटांत हात धुवींगूनटाकून वेगळ॑ पानांत जेव॑" म्हणून. तसच करलों. नंतर॑, मामा सांगिटले, वाढतानाच नोक्को म्हणट्लसाम॑, म्हणून. मलाईं मनाला उदंड श्रम झाल॑, एवढ॑ भात हाळ कऊनटाकलों की म्हणून. त्याकरतानाच सांगणे, जेवताना योचना अग्गीं बांधून ठिवूनटाकून जेवाम॑ म्हणून. दोन वर्षा पुढ॑ एक निश्चितार्थाला इंदिरा नगर (चेन्नै) गेल्होतों. ल्हान ठिकाण, लोके भरून होते. जेवाच ठिकाणीं ल्हान॑. जेवण॑ बाहेरसून याला वेळ होऊन गेल॑. पंध्रा पंध्रा दनेच जेवाला बसाल झाल॑. त्यांत एकले जेवून उठले. पाह्यलतर॑,पान उपयोग करलास्क॑ नहोत॑. "काय, जेवलांतका नाहीका ?" म्हणून विचारलों. "पोट भरून जेवणे झाल॑. काय पह्जेकी ते पूर्त घाल॑ म्हणून जेवाच दंडक मला, खायाच पदार्थ अग्गीन हाळ करणे मला अवडना" म्हणट्ले. अस॑म्हण असाम॑, म्हणून म्हणींगट्लों. तेच वराडी घरांत (जेवण॑ कॉण्ट्राक्टांत नाहीतर॑), कां, मठांतपणीं लोके पान खाली करत नाहीत॑. भरून हाळ करतात॑. आचारे लोके, ब्राह्मण लोके जेवणे संपिवताना केवढ॑ खाण॑ एक पटीस लोटून ठिवतात॑ ? शास्त्राला नंखर पानांत सोडूया. तेलाम्हणून तेवढ॑ हाळ करणे ! अत्ता संपाकाच पदार्थ विकाच मोलाला (तांदूळ चोक्कोट पंचावन रुपे एक किलो. तुरीच दाळ, उडीदाच दाळ, मुगाच दाळ अस्कीन तेवढच॑, तेल ?, विचारणेच नोक्को. पदार्थ हाळ करनास्क॑ जेवणेच बरोर॑. जेवाच पदार्थाला मोल पाह्ताने, परंतु हाळ कराच पदार्थाच मोल अवश्य पाह्म॑. अभिप्राय :- कंचि भीमराव रवि : अम्च॑ मठांतल॑ एक संपाकी अग्गि पदार्थ वाढींगून॑ भिरकावत असेल॑. पान पाह्यालाच कंटाळा वाटेल॑. त्यला शिवा देऊन शिवा देऊन अत्ता improve झालाहे. जास्ति वाढींगत नाही. पह्यिलंदा भात वाढतम्हा, उणे घाटलतर॑ र्राग येते, जास्ति घाटलतर॑ टाकतात॑ ! Optimum quantity---मनुषाल-मनुषाला वेत्यास॑ ! विजि सुरेश : मझ॑ मामाच घरांत्सून शिकिंगट्लते. भात waste (व्यर्थ) करताने. म्हणून मी पणीं, पानांत असाच waste करनात जेवणे. अवडलते अवडनाते, म्हणून पाह्यना, आंगाला ओपलतर॑ खाऊनटाकन॑, नाहीतर॑. पुर्तच waste करना.

Tips & Taboos 19

Writings by Rajaram Ramachandran in facebook called "Maja aajimma, amma, bapa, kaka, kaki, mama, mami, thorle, maja laahna vayaantha themma themma dhilthe upadesa" have been re-written by me in Devnagari under the title "Tips & Taboos" after duly obtaining his kind approval. 

Post No. 19.

Original post in fb by Rajaram Ramachandran in Roman DM (21-10-2015)

Re-written by me in DM script

Kaaye kaaye kaam khemma khemma kadhdhi kadhdhi karaanvan ki thae thae kaam thedhdhi thedhdhi themma themma karuntaakaavan. Udhya karuya, parmaasi karuya manun lotun ghaalthaane. Aaje, yeh vela amchakada ahe, nanthara, udhyaa, paramaasi manacha aggi amcha haathi nahi, Dhevaakada ahe, Dhevaacha anugraha asalthara thae velayin yevuya. Kiththeka kaama nithye karthon, khaana, peena, snaan karna, sandhyavandhana, Deva pooja, aniki kiththeka kaam karatha asthon, thae thae kaama chaalatha astha. Aththa snaan karthon, nithye karthon, lotun ghaalala hoyilka? Aanga barora nahi manje jara utharjori snaan karthaane manun thorle ki vaidhya ki saangitle manje aikaanvanthecha. Heenv vaajtha manun snaan karnaatha asthaane. (Delhintha maja barora kaam karatha hoththe aekle aek dhivasa hivaanla dhivasa - vel thaambun ale, kaan evda vela mantlon, aaje aangoli karlon mantle! Vaaraala aek dhivasa, aithvaaracha snaan karthila mana, aithvaara veghla kaayki kaam hotheth karthaan som vaar karletha. Paayaala ghore chaangle asthila. Madhye madhye thalahaathaavaate haatha cholinthila, bandi malaka yeyila, phoonkun soduntaakthila. Amchaana hoyilka? Nithye Sri Rama Jayam livaacha dhandaka asala, aek dhivasa aaje vela nahi udhya livumana manun sodnaara ahetha. Snaan karna, Dhevaacha naanva ghena, sandhya vandhana, ye aggi udhyaa karthon manun lotuyaaka? Vela nahi manu jevana lotthon ka? Udhyaa dhon dhivasaacha jevana jevaala hoyilka? Udhyaa aekadasi upavaasa manun aajecha dhon dhivasaacha jevana jevaala hoyilka? Pota opingalaka? (Irunaalukkelendraal yelaai, idumbaikoor en vayire - varaadaacha gharaacha jevana paar besha ahe, dhon dhivasaacha jevana jevumna manje yeh pota hoina mantha). Amchaana jaalthe poorthe ami kaaye kaaye kaam khemma khemma karaacha dhandaka aheki thae thae kaam themma themma karaanvan, nankara maaga pude asuyaa. Koni kaaythiri manthilki manu maningana gardhini. Mala maja kaam karaacha tikaana saangthila, 'RRa, avar vara maattarppa, sariyana madi sanji, indha hotelukku vara maatten, andha hotelukku vara matten, innikku aekadasi, naalaiiku vyaazhakkizamai palahaaram, indha poojai, andha poojainnu solli thattikkazhichchiduvaru'. Kiththekdhani sariyaana 'Aashaadaboodhi' manunayi saangthila. Thae aggi mee aek kaanaantha aikuna dusara kaanaavaate soduntaakuna maja kaam karatha asana. Aaje evda puray. Aniki yevuya, mee vaa a.. Maagha livaacha: Mee nithye livanvan manun maningitlathe nahi. Navraathri pooja, akhanda deepaala susroosha hothatha mala chaar paanch dhivasa livaala jaalni. Thevdaala thevda vaachaala prayathna karnaaraalayin kapaal shoole nankara una jaalaasala (malaacha vaachna srama astha, thyaa karthaancha mee livalthe parthun vaachthini, chooke aggi thasacha asun jaatha). Helaanyi, mee vor livalthaalayin kaayin sambandha nahi.

काय काय काम केम्हा केम्हा कद्दि कद्दि करांव॑की ते ते काम तद्दि तद्दि तम्हा तम्हा करूनटाकांव॑. उद्या करूया, परमाशी करूया म्हणून लोटून घालताने. आज, हे वेळ अम्चकडे आहे, नंतर॑, उद्या, परमाशी म्हणाच अग्गीन अम्च॑ हाती नाही, देवाचकडे आहे, देवाच अनुग्रह असलतर॑ ते वेळीं येऊया. कित्येक काम नित्य करतों. खाणे, पीणे,स्नान करणे, संध्यावंदन॑, देवपूजा. अण्कीं कित्येक काम करत असतों. ते ते काम चालत अस्त॑. अत्ता स्नान करतों, नित्य करतों. लोटून घालाला होईलका ? आंग बरोर नाही म्हणजे, ज॑र उतरजोरी स्नान करताने म्हणून थोरळेकी वैद्यकी सांगिट्ले म्हणजे, ऐकांवतेच. हींव (हीम) वाटते म्हणून स्नान करनास्क॑ असताने. (डेल्हींत मझ॑ बरोर काम करत होतते एकले  एक दिवस॑, हिंवाळा दिवस॑, वेळ थांबून आले. कां एवढ॑ वेळ म्हणट्लों. आज आंघोळी करलों म्हणट्ले ! वाराला एक दिवस, आयितवारच स्नान करतील म्हणे. आयितवार वेगळ॑ काम   होतत॑-करतां सोमवार करलेते. पाह्याला गोर॑ चांगळ॑ असतील॑. मध्य-मध्य तळहातावाटे हात चोळींगतील॑. बंडि मालक येईल॑, फुंकून सोडूनटाकतील॑. अमच्यान होईलका ? नित्य "श्रीराम जयम" लिव्हाच दंडक असेल॑.   एक दिवस, आज वेळ नाही, उद्या लिव्हूम्हणे म्हणून सोडणार आहेत॑. स्नान करना, देवाच नाव घेना, संध्या वंदन, हे अग्गीन उद्या करतों म्हणून लोटुयाका ? वेळ नाही म्हणून जेवण॑ लोटतोंका ? उद्या दोन दिवसाच जेवण॑ जेवाला होईलका ? उद्या एकादशी उपवास म्हणून आजेच॑ दोन दिवसाच जेवण॑ जेवाला होईलका ? पोट ओपींगलका ? (इरुनाळुक्केलेंड्राल येलाई, इदुम्बैकूर एन वयिरे - वराडाच घराच जेवण॑ फार बेष आहे, दोन दिवसाच जेवण॑ जेवम्हणे म्हणजे, हे पोट होईना म्हणते). अमचान॑ झालते पूर्त अम्ही काय काय काम केम्हा केम्हा कराच दंडक आहेकी, ते ते काम तेम्हा तेम्हा करांव॑. नंखर॑ मागे-पुढ॑ असूया. कोणीं कायतरीन म्हणींगतीलकी म्हणून म्हणींगणे गरद नाही. मला मझ॑ काम कराच ठिकाणी सांगतील॑, "आर-आरारा, अवर वर माट्टारप्पा. सरियान मडि संजि. इंद होटलुक्कु वर माट्टेन, अंद होट्टलुक्कु वर माट्टेन, इन्निक्कु एकादशी, नाळैक्कु व्यालक्किलमै पलहारम, इंद पूजै अंद पूजैन्नु सोल्लि तट्टिक्कलिच्चिडुवारु".कित्येकदनि "सरियान आषाढाबूंदि" म्हणूनीं सांगतील॑. ते अग्गीन मी एक कानांत ऐकून दुसर॑ कानावाटे सोडूनटाकून मझ॑ काम करत असेन॑. आज एवढ॑ पुरे. अण्कीं येऊया, मी वा अ... मागे लिव्हाच: मी नित्य लिव्हांव॑ म्हणून म्हणींगट्लते नाही. नवरात्री पूजा, अखंड दीपाला शुश्रूषा होतते करतां मला चार पांच दिवस लिव्हाला झाल नाही. तेवढेला तेवढ॑ वाचाला प्रयत्न करनारालाहीं कपाळ्सूळ नंखर॑ उण॑ झालासल॑. (मलाच वाचणे श्रम अस्त॑, ते करतानाच मी लिव्हलते पर्तून वाचत नाही. चूक अग्गीन तसेच असून जात॑) हेलाईं, मी व॑र लिव्हलत्यालीं काहीं संबंध नाही.

Tips & Taboos 18

Writings by Rajaram Ramachandran in facebook called "Maja aajimma, amma, bapa, kaka, kaki, mama, mami, thorle, maja laahna vayaantha themma themma dhilthe upadesa" have been re-written by me in Devnagari under the title "Tips & Taboos" after duly obtaining his kind approval. 

Post No. 18.

Original post in fb by Rajaram Ramachandran in Roman DM (21-10-2015)

Re-written by me in Devnagari lipi

Amaala kaayithri kaama vaanvan manje ami yathna karaanvan. Prayathna karaanvan. Amcha kaam hojori prayathna karatha asaanvan. Sodthaane. Nankara rubbaltha peetayin asala, kshama karaanvan. Mee Nannilam shaalaantha vaachthaana, baila (bullocks) naangraala nungelthra chaalatha jaayina, chaar mile, saath aat pora asthila. Shaankaali parthu yethaana vaataanthla nadhintha snaan karana. Nadhi manje, Ganga, Yanuna, Cauveriska thora asna, laahnacha asala, Puththar manun naanva. Kiththek samayaantha pani barun asala, pravaahayin bhayankara asala, baaki samaya paani unacha asala. Aekdha paani barun asthaana snaan karthaana, paanicha pravaah mala badingun nungela. Mala pogaala kalna, rodka asana (aththaa paravaanee) vaaraantha udun jaaseela re manun maskari karthila. Mee poraana paavun vardatha hothon, theni kheli maningitle. Devaacha dhayaantha nadhi valaandun jaayaala velu ghaalun aeka chaalun jaayaacha vaata karlaasthila, thyaaja aeka velu dharingun vora alon. Thaeyi aeka punarjanma mala. Gharaala jaavun aajaakada saangitlon. Theni mala pogaala sikun dhethon mantle. Dusara dhivasa paashte mala kuntaala balaangun gele. Mala dharingun paanintha uthrun pude gele. Mala nankara bhencha. Kuntaa madhdhe jaavun mala sodun kasa pogaanvan, haath paaye kasa kasa paanivora badivaanvan manun karun dhaakivle, aeka ardha ghantevela. Theni aeka hata yogi, aeka ghante vela paanivora alnaatha aakasha paatha ultha nijlaasthila. Nadayya (nadu + ayya) thanniyile kidakkuraaru manu loka saangthila (theen bhaavandaantha theni madhdhle karthaan theni nadayya. Aeka vaara nantharapini mala barora pogaala alni. Maja aajaayi sodlenaahitha, meeyin sodlonahi, prayathna karatha hothon. Pandhraa vees dhivasa nanthara pogna evungela, otaakalthe paanintha (static water) poguyaa paranthu palaacha panintha somorla patisa pogaala aangaandha shakthe asaanvan, majaska rodkaala thae hoina. Thasa asunayi aekdha Delhintha asthaana gharaala kalnaaska Yamunaatha pogloyen. Aek dhivasa maise paayinganaara manusha alaa nahi. Dhood dhaarkaadaacha puda maiseela kuntaantha uthrivun angoli karun gaalthila, theja aangaavorla shena mootha aggi jaavundhe manu. Aththaa thae kaama mala evungela. Maise mana, kuntaantha uthralakinicha madhdhla kuntaala nunjaayila. Voracha yeyinaa. Mee vorasun kaati dhaakivatha oyn oyn manu varadun paayina. Thae shraddaacha karna, Meeyin kuntaantha utharun, bheengun bheengun maiseekada jaavun thela vora vegivana. Thyaaja mala malaa pogna besha yevungela. Pognaantha maja payilla panthoji (Chief Coach) maja aaja; amcha maise? Dusara panthoji (Assistant Coach). Amcha maisee vora mala thevda preethi. Amcha MDMS wale aekle livlothe 'maisee barora vaaghun vaaghun thumcha (RR cha) rangayi maiseeska hungela, manun. Ranga kasa holaki kalna, kathaada gatti hungela, kona kaaye saangitlathiri mala laagna. Maise Mangalaaska asana. Maise mantlathra mala aek saye ala. Maja barora kaam karatha hoththe aekle - Sitaram Koushik manu naanva- thyancha lenkila navara hudukaa karthan navricha naanva naksha aggi livun dhe mantle. Thyaantha lenkicha ranga 'gandhoomi fair' manun livay mantle. Punjabintha gevula (wheat) gandham manthila. Veghla vaata nahi, tasacha livun dhilon. Thae porila mee paayloye, ardha jallatha laankadaacha ranga thija, thija ranga wheatish manun livnacha chooke, thyaaja barora 'fair' veghla jodlothe. Thae baro, yelayi amcha maiseelayi kaaye sambandha? Amcha maiseyin 'Gandhoomi fair' (wheatish complexion)! Pogna sikingaala thevda prayathna karaavanska padla. Hata yogayin sikun dhethon mantlothe aaja, paranthu thajjori thenaala Swargaantha kaam milungela. Nigunaacha gele! Amcha kaama barora vaanvan manje ami sevtori prayathna karatha asaanvan, maagha sarkathaane. Aaje evda puray. Aniki yevuya mee vaa a.

अम्हाला कायतरीन काम व्हांव॑ (होम॑) म्हणजे अम्ही यत्तन करांव॑. प्रयत्न करांव॑. अम्च॑ काम होजोरी प्रयत्न करत असांव॑. सोडताने. नंखर॑ रुब्बलते पीठहीं असेल॑, क्षमा करांव॑. मी नन्निलम शाळेंत वाचताना बैल (bullocks) नांग्राला नूंगेलतर॑ (निघून गेलतर॑) चालत जाईन॑, चार मैल. सात आठ पोरे असतील॑. सांकाळी परतूं येताना वाटेंत नदींत स्नान करणे. नदी म्हणजे, गंगा, यमुना, कावेरीस्क॑ थोर असना, ल्हानच असेल॑. पुत्तार म्हणूं नांव॑. कित्येक समयांत पाणी भरून असेल॑, प्रवाहहीं भयंकर असेल॑. बाकी समय पाणी उणेच असेल॑. एकदा पाणी भरून असताना स्नान करताना पाणीच प्रवाह मला बडींगून नूंगेले (निघून गेले). मला पोगाला (पोहाला) कळना, रोडका असेन॑. अत्ता परवा नाही (परवानी). "वारेंत उडून जाशील रे" म्हणूं मस्किरी करतील॑. मी पोरांना पाव्हून वरडत होतों. तेनी खेळी म्हणींगट्ले. देवाच दया, नदी वलांडून जायाला वेळू घालून एक चालून जायाच वाट करलसतील॑. त्यज एक वेळू धरींगून व॑र आलों. तेहीं एक पुनर्जन्म मला. घराला जाऊन आजाकडे सांगिट्लों. तेनी मला पोगाला शिकून (शिकिवून) देतों म्हणट्ले. दुसर॑ दिवस पाष्टे मला कुंठाला (कुंडाला) बलाईंगून गेले. मला धरींगून पाणींत उतरून पुढे गेले. मला नंखर॑ भेंच. कुंठ मद्धे जाऊन मला सोडून कस॑ पोगांव॑, हात पांये कस॑ कस॑ पाणीव॑र बडिवांव॑ म्हणून करून दाखिवले, एक अर्ध घंटे वेळ॑. तेनी एक हठयोगी. एक घंटे वेळ पाणीव॑र हलनात आकाश पाह्त उल्टा निजलसतील॑. "नडय्या (नडु + अय्या) तण्णीयिले किडक्कुरारु" म्हणूं लोके सांगतील॑. (तीन भावंडांत॑ तेनी मद्धले करतां तेनी नडय्या). एक वार नंतरपणीं मला बरोर पोगाला आलनी (आल नाही). मझ॑ आजाईं सोडल॑ नाहीत॑. मीईं सोडलों नाही. प्रयत्न करत होतों. पंध्रा वीस दिवसानंतर॑ पोगणे येऊनगेल॑. ओठाकलते पाणींत (static water) पोगूया, परंतु, पळाच पाणींत सोमोरल॑ पटीस पोगाला आंगांत शक्त असांव॑, मझस्क॑ रोडकाला ते होईना. तस असूनईं एकदा डेल्हींत असताना घराला कळनास्क यमुनांत पोगलोयें. एक दिवस म्हैश (मैश) पाह्यींगणार मनुष आल नाही. दूध धार काढाच पुढे म्हैशीला कुंठांत उतरिवून आंघोळी करून घालतील॑. तज आंगाव॑रल॑ शेण मूत अग्गीन जाऊनदे म्हणूं. अत्ता ते काम मला येऊनगेल॑. म्हैश कुंठांत उतरलकिनीच मद्धल॑ कुंठाला नूंजाईल॑ (निघून जाईल॑). व॑र येईना. मी व॑रसून काठी दाखिवत "ओयं ओयं" म्हणूं वरडून पाह्यीन॑. ते श्रद्धाच करना. मीईं कुंठांत उतरून, भींगून भींगून म्हैशीकडे जाऊन तेला व॑र वेगिवणे. त्यजमळे मला पोगणे बेष येऊनगेले. पोगणांत मला पहिल॑ पंतोजी (Chief Coach) मझ॑ आजा ; अम्च॑ म्हैश ? दुसर॑ पंतोजी (Assistant Coach). अम्च॑ म्हैशेव॑र मला तेवढ॑ प्रीती. अम्च॑ MDMSवाले एकले लिव्हल्होते "म्हैश बरोर वागून वागून तुमच॑ (RRच) रंगईं म्हैशीस्क॑ होऊनगेले (हूंगेले) म्हणून. रंग कस॑ झालकी (होलकी) कळना, काताड घट्टि होऊनगेले (हूंगेले). कोण काय सांगट्लतरीन मला लागना. म्हैश मंगळास्क॑ असना. म्हैश म्हणट्लतर॑ मला एक सये आल॑. मझ॑ बरोर काम करत होतते एकले - सीताराम कौषिक म्हणूं नांव॑ - त्यंच लेंकीला नवरा हुडुकाकरतां नवरीच नांव-नक्षा अग्गीन लिव्हून दे म्हणट्ले. त्यांत लेंकीच रंग 'gandhoomi fair'  म्हणून लिव्हा म्हणट्ले. पंजाबींत गहूंला गंदम म्हणतील॑. वेगळ॑ वाट नाही, तसच लिव्हून देलों. ते पोरीला मी पाह्यलोयें. अर्ध जळलते लांकडाच रंग तिज॑. तिज रंग wheatish म्हणून लिव्हणे चूक॑, त्यज बरोर fair वेगळ॑ जोडल्होत॑. ते बरोर, येलाईं अम्च॑ म्हैशीलईं काय संबंध ? अम्च॑ म्हैशीईं 'Gandhoomi fair' (wheatish complexion)!              पोगणे शिकाला तेवढ॑ प्रयत्न करांवास्क॑ पडल॑. हटयोगईं शिकून (श्किवून) देतों म्हणट्ल्होते आजा. परंतु, तजजोरी तेनाला स्वर्गांत काम मिळूनगेले. निघूनच गेले ! अम्च॑ काम बरोर व्हांव॑ (होम॑) म्हणजे अम्ही शेवटोरि प्रयत्न करत असांव॑. मागे सरकताने. आज एवढ॑ पुरे. अण्की येऊया. मी वा अ.

Tips & Taboos 17

Writings by Rajaram Ramachandran in facebook called "Maja aajimma, amma, bapa, kaka, kaki, mama, mami, thorle, maja laahna vayaantha themma themma dhilthe upadesa" have been re-written by me in Devnagari under the title "Tips & Taboos" after duly obtaining his kind approval. 

Post No. 17.

Original post in fb by Rajaram Ramachandran in Roman DM (14-10-2015)

Re-written by me in Devnagari lipi

Ami bolthaana nidhaana bolaanvan, sochun samjun bolaanvan, ami bolaacha ghoshtimala konaalayi sankat (embarrassment) ki srama ki hothaane. Ami bolun konaacha mannayin dukhivithaane. Nankara payilla rubbaltha peetacha, dhiruda naho, ooththappam maninga. Mee thisri vaachthana, razaantha Pallavapuramala alothon. Aeka dhivasa bapa Tiruvaaruraala ghelothe. Baaju gharche mama, mami, lenkra askayin Tiruvaaruraala ghelothe. Thyaancha kaki ajimma amcha gharaala yevun maja ajimma barora basun kevde kelatha hothe. Amma sampaak kolintha kaam karatha hothe. Themma baaju gharcha kaamvaali Rajamma kamaala ali. Kaki aajimma majakada, 'Thina Rajamma kaam karaala gheliye. Gharaantha koni nahitha, thoo jaavun thina kaayin kaadingun jaayinaatha paayinge' mantle. Amcha gharaanthasun baaju ghaarala jaayaala amcha gharaanthasun aanganaantha vaata hotha. Mee ghelon. Rajamma, 'Engay pavunu (sona - tasacha amcha ghaavncha loka amaala balaavthila) vandheenga?' mantli. Ami thora Sathya Sandha manu naho, mala thevda vivara kalna, 'Aaji thoo kaayin kaadingun jaayinaaska paayinge manun mala paativletha' manun saangitlon. Ae kaala manje kaam karnaari kersoni tasacha kalle ghaaluntakun, nahi, nahi, kersoni kaadingun kaki ajimma barora baandaala alaasala. Paranthu kaala thae, keda ghaanva vegla, Rajamma kaama aski sampivuntakun amcha gharaala yevun kaki aajimma kada, 'kaama sampungela, tumaala maja vora paathera nahika, yenaala paativlaayentha mee kayin choringun jaathen ka paa manun' manun saanguntakun nungeli. Kaki aajimma mala "thoo kaaye saangitlaasa thijakada manun vichaarle", mee "thumi saangitlaaska sangitlon" mantlon. Themma theni majakada saangitle, 'thoo karracha bollasa, baroracha. Asalthiri thija manna kevda srama bhoglaasala? Aththa mala thine bollathe aikun sankata hungela. Thina thula vichaarlathaala, mee ugocha alon manun saangitlaasuya'. Mala nankara samjalaaska hotha. Aththa ami aeklaansa aeka tikaana paathon maninga, thae chokkota tikaanaki vangala tikaanaki bolnaatha asunjaanvan. Thae sodundaakun thyaancha gharchaankada, 'mee thenaala theththa paayilonki' manun saangna gardhini, theni gharaantha thikkada gheltha saangitle ki naayiki. Saangitlothe manje barora, saangitlothe nahi maninga, thenaala kevda sankata holaasala. Ami kaayithiri bolthaana, konaborora bolthon, kasaala bolthon, kaaye bolaanvan, aaju baaju kona ahetha askin samjingun bolaanvan. Karracha bolthon manun konaalayi sankata hoyaaska karthaane. Majaana jaalthe poorthe mee tasacha asaanvan maningthon. Khemmathiri chukun jaathon. Karra bolthon ki nahiki, latka bolaala maagha sarkana, thyaajamala konaalthiri upayog hoila manje. Mee kaam karlatha tikaana asa kevdakidhaa karloyen, mala laaja vaatthini. Aaje evda puray. Aniki yevuya, mee vaa a.

अम्ही बोलताना निदान बोलांव॑. सोचून समजून बोलांव॑. अम्ही बोलाच गोष्टीमळे कोणालईं संकट (embarrassment) की श्रम की होताने. अम्ही बोलून कोणाच मन्नीं दुखिवताने. नंखर पहिले रुब्बलते पीठेच. धिरडे न्हो, ऊत्तप्पम म्हणींगा. मी तिसरींत॑ वाचताना, रजांत पल्लवपुरमाला आल्होतों. एक दिवस बापा तिरुवारूराला गेल॑ होते. बाजू घरच॑ मामा मामी, लेंकरे अस्किन तिरुवारूराला गेल॑ होते. त्यंच काकी-आजिम्मा अम्च॑ घराला येऊन मझ॑ आजिम्मा बरोर बसून कवडे खेळत होते. अम्मा संपाक खोलींत काम करत होते. तेम्हा बाजू घरच॑ कामवाली राजम्मा कामाला आली. काकी- आजीम्मा मझ॑कडे, "तिन॑ राजम्मा काम कराला गेलीहे. घरांत कोणीं नाहीत॑, तू जावून तिन॑ कायीं काढींगून जाईनास्क॑ पाह्यींग॑" म्हणट्ले. अम्च॑ घरांत्सून बाजू घराला जायाला, अम्च॑ घरांत्सून आंगणांत वाट होत॑. मी गेलों. राजम्मा, "यंगे पवनु (सोन॑ - तसच अम्च॑ गांवाच लोके अम्हाला बलावतील॑) वंदींगे ?" म्हणट्ली. अम्ही थोर सत्यसंध म्हणून न्हो, मला तेवढ॑ विवरीन कळना, "आजी तू कायीं काढींगून जाईनास्क॑ पाह्यींग म्हणून मला पाठिवले" म्हणून सांगिटलों. हे काळ म्हणजे काम करणारी केरसोणी तसच खाले घालूनटाकून, नाही, नाही, केरसोणी काढींगून काकी-आजीमाकडे भांडाला आलसेल॑. परंतु, काळ ते, खेडे गांव वेगळ॑. राजम्मा काम अस्कीन संपिवूनटाकून अम्च॑ घराला येऊन काकी-आजीम्माकडे "काम संपूनगेल॑, तुम्हाला मझ॑ व॑र पातेरा नाहीका, हेनाला पाठिवलाहेंत॑, मी कायीं चोरींगून जातेंका पाह म्हणून" म्हणूं सांगूनटाकून निघूनगेली (नूंगेली). काकी-आजीम्मा मला "तू काय सांगिटलास तिजकडे म्हणून विचारले. मी "तुम्ही सांगिटलास्क॑ सांगिटलों" म्हणटलों. तेम्हा तेनी मझकडे सांगिटले, "तू खरच बोल्लास, बोरोरच॑. असलतरीं तिज मन्न॑ केवढ॑ श्रम भोगलसल॑ ? अत्ता मला तिन॑ बोल्लते ऐकून संकट होऊनगेले (हूंगेले). तिन॑ तुला विचारलतेला, मी उगोच (उगेच) अलों म्हणून सांगट्लासुया". मला नंखर॑ समजलास्क॑ होत॑. अत्ता अम्ही एकलांस॑ एक ठिकाणी पाह्तों म्हणींगा, ते चोक्कोट ठिकाणकी वंगळ॑ (ओंगळ॑) ठिकाणकी, बोलनाते असूनजांव॑. ते सोडूनटाकून त्यंच घरचांकडे "मी तेनाला तेथ॑ पाह्यलोंकी" म्हणून सांगणे गरद नाही, तेनी घरांत तिकडे गेलते सांगिटलेकी नाहीकी. सांगिटल्होते म्हणजे बरोर॑. सांगिटल्होतेनाही म्हणींगा, तेनाला केवढ॑ संकट झालसेल॑ (होलासेल॑). अम्ही कायतरीन बोलताना, कोणाबरोर बोलतों, कसाला बोलतों, काय बोलांव॑, आजू बाजू कोण आहेत अस्कीन समजींगूं बोलांव॑. खरेच बोलतों म्हणूं कोणालाहीं संकट होयास्क॑ करताने. मझान झालतेपूर्त मी तसच असांव॑ म्हणींगतों. केम्हातरीन चुकूनजातों. खर॑ बोलतोंकी नाहीकी, लटक॑ बोलाला मागे सरकना, त्यजामळे कोणालातरीन उपयोग होईल म्हणजे. मी काम करलते ठिकाण अस॑ केवढकीदा करलोयें. मला लाज वाटत नाही. आज एवढ॑ पुरे. अण्की येऊया, मी वा अ. ………………SAVE DM……………….WRITE DM……………..