शब्दालंकार - 11

Shabdalankar - 11

Taking cue from some head-words in the “Figures of Speech” section of the DM Dictionary, Shri. Rajaram Ramachandran regales us with his “शब्दालंकार”, a series of 17 writings.

उप्पडून काढणे उप्पडून काढणे fig to ferret out (information etc. against one's wish). दूसरेंकडून काहीं विवर॑की वेगळ॑ विषय कायतरीनकी निर्बंधांत॑ ओढून काढणे. uis ते बायकोकडे मात्र मी बोलाल जाईना. कां म्हण्जे, बोलाल आरंभ करतानच मझकडून अम्च घरच विवर पूरा उप्पडून काढणे विना तिला वेगळ॑ एक उद्देशीं नाही. Laahn vayaantha rr maayaakadacha udhanda chikitingitlaasala.  Khemma paa 'amma khaayaala kaayethirin dhyaavaa, bhook laagtha' manun uppadun kaadatha asala.  Amma baatha kalivun dhaethen manthila, rr (lenkru) opingna.  'Baatha nokko, vaegla kaayethirin dhyaavaa' manala.  Amma kaayethirin latram shatram khaayaala dhethila.  Sadhya lenkru shaantha hunjaayila.  Punaayin aeka dhone ghante velaa nanthara parthun, 'amma...'.   Amma aanga dhuvuntakun sowlaacha sampaakaala uthrungele manje, yoyin sampaak kholicha umbraa vora basun, 'amma...'.  Amma kasaki karun kaayeki saangun sambhaalthila. Zameenaantha bee simpdun aeka mahineyaantha shaalicha roapa aek aathaavada (madhla bota vorasun kompura pathori) vaadun jaayila.  Themma naatni (Transplantation) karaanvan.  Manje kaaye, thae ropaala askin uppadun kaadun vegla zameenaantha tivanvan (bee simpdaala manun prathyeka zameen asala, thala aravaantha Naatrangal (நாற்றங்கால்) manthila.  Naatni karalthracha shaaleecha peeka adhika asala.  Naahithra nankara unacha asala.  Aththa askin Pallavapuramaantha naatni laavnacha soduntaakle, vaecha adhika hotha manun.  Naatni laavun vees panchevees dhivasaantha shaleecha ropaa barora nokkotha ropa askin vaadala.  Thae vaadaala sodlathra thae askin ​neet vaad geila, shaalecha roapa thevda vaada geina. Payilla livalthaecha:  Niththe passhtecha vela aekla apanaacha kuthraala saankli baandhun Nanganallur beedhivaate balaangun yeila.  Thae kuthraala saankleecha gardhini, paapicha praanaaska asala.  Aekaadha thae palungelthra kaaye karna manun saankli baandhlaayeki kaayki!  Tho aathi aeka biscuitaacha pisivi teengitlaasala.  Hyaaja kuthraa maaga beedheecha kuthra barun yeila.  Hae Mahanubhava aekeka biscuit kaadun maaga bhirkaavatha jaayila.  Thae kuthra askin biscuit khaatha maaga jayila.  Sevti paayilthara beedheecha kuthra askin biscuit khaavun khaavun aanga baringun pushtivini asala.  Hyaaja kuthra ithkooskacha asala.  Thyaajaska, zameenaanthasun nokkotha roapa askin themma themma uppadun kaadnaathra thae roapa askin neeta asala,  shaaleecha roapa barora vaad geina. rr Nannilamaantha vaachthaana, thyaaja barora aeka pora - thyaaja naanvayin Ramachandranacha - baapaacha naanva Gopala Iyer, udhanda thor manusha, Poongulam manaacha ghaavncha.  rr adava vaataantha jaathaana thae ghaanvaa vaatecha, thyaancha gharaa vaatecha jaanvan.  Thae pora udhanda kodkar.  rraa bachchaan dhone varsha vadeela, sendi teengitlaasala.  Shaalaantha maaraa maari karala. Poraana chaavuntaakila.  Panthoji lokaankada themma themma maar khaayila.  Thyaaja baapa udhanda raagishta, thyaansa kallathra maar vala kaaduntakthila.  Maadhaantha baandhingitlathe kaathaadaacha belt kaadun lonkaala maaruntaakthila.   rr shaalaala jaathaana thyaaja maaye rraala gharaa antha balaanvun,  basivun Coffeeki (unaala dhivasa manje) thaaka ki pyaala dhevun allu vichaartheela, 'Raam shaalaantha kaayethirin kodi karthoka?' manun.  rr barora jawab dheyina, thasa aggin kaayin naahiki manun saangun paayila.  Theni sodnaatha, rraala gaalun uppadun kaadun taakthila.  'Thoo chintha bhognuko, mee thoo saangitlaasa manun thyaajakada saangnaa' manthila.   Vegla vaata naahiska rr nankara saangala. rr Delheentha kaam karthaana - dhone kaaryalayaanthayin - mukhya adhikaarila sahayakvini hotha.  Kaam karnaaraancha jaathakacha - kona kona kasa kasa kaam karthaatha, khemma kotta chooke karletha, thyaajamala kaaryaalayala kaaye haani holaye, vagairah - rraakada asala.  Varsha varsha konaala padhacha vaad dhevuya manaala yae askin paathila.  Thae samayaantha thevdadhani rraala galun uppadun kaaduntaakthila.  Paranthu rr hae vishayaantha udhanda gatti.  Kaayethirin saangun nisurun jaayila.   05-06-2018

उप्पडून काढणे उप्पडून काढणे fig to ferret out (information etc. against one's wish). दूसरेंकडून काहीं विवर॑की वेगळ॑ विषय कायतरीनकी निर्बंधांत॑ ओढून काढणे. uis ते बायकोकडे मात्र मी बोलाल जाईना. कां म्हण्जे, बोलाल आरंभ करतानच मझकडून अम्च घरच विवर पूरा उप्पडून काढणे विना तिला वेगळ॑ एक उद्देशीं नाही. ल्हान वयेंत आरार मायाकडेच उदंड चिकटींगिट्लसेल. केम्हा प्हा "अम्मा खायाला कायतरीन द्यावा, भूक लागते" म्हणून उप्पडून काढत असेल. अम्मा भात कालिवून देतें म्हणतील. आरार (लेंकरू) ओपींगना. "भात नोक्को, वेगळ॑ कायतरीन द्यावा" म्हणेल. अम्मा कयतरीन लट्रम-शत्रम खायाला देतील. सध्या लेंकरू शांत होऊनजाईल. पुन्हायीन एक दोन घंटे वेळ नंतर पर्तून "अम्मा...". अम्मा आंग धुवूनटाकून सोवळेच संपाकाला उतरूनगेले म्हणजे, योयीन संपाक खोलीच उंबराच वोर बसून "अम्मा....". अम्मा कसकी करून कायकी सांगून सांभाळतील. जमीनांत बीं शिंपडून एक महिनेच आंत साळीच रोप एक हाताच एवढे (मद्धल॑ बोटाच वोरसून कोंपूर पतोरी) वाढूनजाईल. तेम्हा नाटणी (transplantation) करांव॑. म्हणजे काय, ते रोपाला अस्कीन उपडून काढून वेगळ॑ जमीनांत ठिवांव॑ (बीं शिंपडाला म्हणून प्रत्येक जमीन असेल. तला अरवांत नात्रंकाल म्हणतील). नाटणी करलतरेच साळीच पीक अधीक असेल. नाहीतर, नंखर उणेच असेल. अत्ता अस्कीन पल्लवपुरमांत नाटणी लावणेच सोडूनटकले, वेच अधीक होत म्हणून. नाटणी लावून वीस पंचवीस दिवसांत साळीच रोपा बरोर नोक्कोत॑ रोप अस्कीन वाढेल. ते वाढाला सोडलतर, ते अस्कीन नीट वाढ घेईल, साळीच रोप तेवढ॑ वाढ घेईना. पह्यिल॑ लिव्हलतेच: नित्य पाष्टेच वेळ एकले अपणाच कुत्राला सांखळी बांधून नंगनल्लूर बीदी वाटे बलाईंगून येईल. ते कुत्राला सांखळीच गरद नाही, पापीच प्राणास्क असेल. एकादा ते पळूनगेलतर काय करणे म्हणून सांखळी बांधलाहेकी कायकी ! तो हाति एक बिस्कटाच पिशवी ठींगिट्लासल. ह्यज कुत्रा मागे बीदीच कुत्र भरून येईल. हे महानुभाव एकेक बिस्कट काढून मागे भिरकावत जाईल. ते कुत्र अस्कीन बिस्कट खात मागे येईल. शेवटी प्हायलतर बीदीच कुत्र अस्कीन बिस्कट खाऊन खाऊन आंग भरींगून पुष्टीविणी असेल. ह्यज कुत्र इतकूस्कच असेल. त्यजस्क, जमीनांत्सून नोक्कोत॑ रोप अस्कीन तेम्हा तेम्हा उप्पडून काढनातर, ते रोप अस्कीन नीट असेल, साळीच रोप बरोर वाढ घेईना. आरार नन्निलमांत वाचताना, त्यज बरोर एक पोर - त्यज नावयीन रामचंद्रनेच - बापाच नाव गोपल अय्यर, उदंड थोर मनुष, पूंकुलम म्हणाच गांवचा. आरार अडव वाटेंत (अडवाटेंत) जाताना ते गांवा वाटेच, त्यंच घरा वाटेच जांव॑. ते पोर उदंड खोडकोर (खोडीकोर). आरारा पक्षा दोन वर्ष वडील, शेंडी ठींगिट्लासल. साळेंत मारामारी करेल. पोरांना चावूनटाकल. पंतोजीलोकांकडे तेम्हा तेम्हा मार खाईल. त्यज बापा उदंड रागिष्ट (रागीट). त्यांस कळ्ळतर मारवाळा काढूनटाकतील. मादांत बांधींगिट्लते काताडाच बेल्ट काढून लोंकाला मारूनटाकतील. आरार शाळेला जाताना त्यज माय आरारला घरा आंत बलावून बसिवून कॉफी की (उन्हाळा दिवस म्हणजे) ताक की पीयाला देऊन हळ्ळु विचारतील, "राम शाळेंत कायतरीन खोडी करतो का ?" म्हणून. आरार बरोर जवाब देईना. "तस अग्गीन काहीन नाही की" म्हणून सांगून प्हायील. तेनी सोडनात॑. आरारला घालून उप्पडून काढूनटाकतील. "तू चिंता भोगनोको, मी तू सांगिट्लास म्हणून त्यजकडे सांगना" म्हणतील. वेगळ॑ वाट नाहीस्क आरार नंखर सांगल. आरार डेल्हींत काम करताना - दोन कार्यालयांतीन - मुख्य अधिकारीला सहायकविणी होता. काम करणारांच जातक - कोण कोण कस कस काम करतात, केम्हा कोठ चूक करलेत॑ (करलाहेत), त्यजमळे कार्यालयाला काय हानी होलाहे (झालाहे) वगैरा - आरारकडे असेल. वर्षावर्षी कोणाला पदाच वाढ देऊया म्हणाला हे अस्कीन प्हातील. ते समयांत तेवढदनीन आरारला घालून उप्पडून काढूनटाकतील. परंतु, आरार हे विषयांत उदंड घट्टि. कायतरीन सांगून निसरून जाईल.  05-06-2018 (Re-written in DM script by ARV)