शब्दालंकार - 14

Shabdalankar - 14

Taking cue from some head-words in the “Figures of Speech” section of the DM Dictionary, Shri. Rajaram Ramachandran regales us with his “शब्दालंकार”, a series of 17 writings.

उठणे-बसणे - 2 उठणे-बसणे fig to behave in a very humble or servile manner. स्वंत अभिमान नाहीस्क॑ वागणे. uis जयललिता राज्य करताना तिज खाले काम करत होतते मंत्रीलोक तिज आज्ञा ऐकून उठणे-बसणे कराच विषयांत थोडकपणीन लाज नाहीस्क परस्पर सामर्थ्य दाखिवाच दृश्य प्हाऊन अम्हालाच कंटाळा येत होत॑.   Utna basna - lokaan barora milun asna, sakalaan barorayin sagajvini vaagna - rr. rr Delheentha jaavun thapaal ilaaqaacha aek kaaryaalayaantha kaamaala milaala.  Saadhaaran kaamacha, Englishaantha Clerk manthila.  Nava gaanva, nava baasha, nava loka, thyaanthayin ponaavanta loka Pakistaanaanthasun palun althene.  Theni bolaacha rraala nankarapini samjana.  rraala Hindi sudhdhaanga kalna, thyaaja vina thae loka bolaacha Urdu millathe Hindi, Punjabi.  Englishaantha boluya manje thyaansa yo bolaacha samjana, theni bolaacha rraala samjana (kasaala saangingaanvan rraalayin thevda English kalnamanun). rr payilla tharpadungela.  Vorla thalaantha kaama, kasaki kaam karatha hotha, aek mahina vegla vegla vibhaagaala jaavun kaam sikingaanvan.  Hindi kalna, aekaala althra kotta jaana manun kalna.  Vorla thalaantha tikaana kaayin asaaska kalla naahi.  Konaala kasa vichaarna?  Shaalaantha pini utun otaakun aeka bota dhaakhivilthe naahi. Aek vaara, dupaarcha vela jevaacha velaantha - ardha ghanta - baayaara jaavun pashte bussaanthasun uthraacha tikaana aek suvidha paaylotha, theththa jaavun halka karingun yeila. Dusara vaara nankara dhairya ala, kalla thalaantha jaavun udukumna manun (jevaacha vela) aantha gusla.  Aekla rraala dharuntaakla, kaayki vichaarla, rraala kaaye vichaartho manun kalla naahi.  rr mee heththacha nava kaamaala milloyen manun Englishaantha (thela kallatha Englishaantha) saangitla, thae, rraala dharlathola samjalni.  Kaayeki bolatha rraala dharun vorla thalaanthala thora adhikaarikada balaangun javun otaakivun thyaanchakada kaayki saangitla.  Theni Hindintha kaayeki vichaarle, rr Englishaantha gela vaaracha kaamaala milloyen manun saangitla.  Theni kalle kasaala gelaasa manun vichaarle, rr saangitla.  Theni hansle, dharun althokada kaayki saangitle.  Tho udhanda maryaadhaavini rraala kalle balaangun jaavun thae tikaana dhaakivla.  rraala abbaadamanun hotha, chintha vaarla, aththa ithpara hyaajakarthan baayaara jaana gardhini.  Vishayaala yevumnaka? Daha dhivasa rr udhanda srama bogla, thyaaja nanthara?  Raamaa Chandran balaavalthani askin Chandranji manun balaavaala aaramba karle.  rraala dharlatho?  Gyaan Chand manun naanva,  sevtori rraala sewa karatha hotha.  rr thae karyaalaya sodun dusra kaaryaalayalaa jaathaana radlapini.  Thae kasa? Dusara kaaryalayaantha?  Chandranji Raamaaji hungela.  Thevda maryaadha (Chennaila badhlingun alaampiri Chandranji, Raamaaji, rr hungela.   Lokaanbarora kasa vaagaanvan manun rraala kalungela.  Aska lokaan barorayin - theni thora adhikaari ki, barabar kaam karnaara ki, kalle kaam karnaara ki - utun basaala prayathna karla.  Thevdacha.  Sakala lokayin rraala udhanda vora basivuntakle.  Dhone kaaryaalayanthayin udhanda thor adhikaripini rr kaam karaacha kakshaala yevun thyaaja somora basun boluntakun jaathila.  Aravaantha hyaala kaawlaa dharna (kaakkaai pidikkuradhu) manthila, maskarina crow catching manthila, nanthara nankara naajukvini asundhe manun kaal kai pidikkiradhu (aath paaye -  dharna) manthila.  Hindeentha?  Chamchagiri manthila.  Kaaye kasaki, rr sakalaan barorayin utna basna  dhandaka aaje pathori sodla naahi. Hyaantha kaaryalayaantha shambareela navvadh dhevuya, mithraan barora saththar dhevuya​, soyreekaantha saateenthasun saththar pathori dhevuya. Paranthu aeka rraala aaje pathori samjalni, utna basna gharaantha kaan barora padthini?  Konaalthirin kallatha saangaakaan! Aththa ithpara kalun kaayin upayoga naahi, vayaantha ruppa, sona, rathna paana jaala, Ram naam sath hai aekacha cha baaki.

उठणे-बसणे - 2 उठणे-बसणे fig to behave in a very humble or servile manner. स्वंत अभिमान नाहीस्क॑ वागणे. uis जयललिता राज्य करताना तिज खाले काम करत होतते मंत्रीलोक तिज आज्ञा ऐकून उठणे-बसणे कराच विषयांत थोडकपणीन लाज नाहीस्क परस्पर सामर्थ्य दाखिवाच दृश्य प्हाऊन अम्हालाच कंटाळा येत होत॑. उठणे बसणे - लोकां बरोर मिळून असणे, सकलां बरोरय्र्र्न सहजविणी वागणे -rr. आरार डेल्हींत तपाल इलाखाच एक कार्यालयांत कामाला मिळाला. साधारण कामेच, इंग्ळीषांत क्ळर्क म्हण्तील. नव गांव, नव भाषा, नव लोक, त्यांतीन पोणावांटा लोक पाकिस्थानांत्सून पळून आलतेने (आलते ह्याने). तेनी बोलाच आरारला नंखरपणीं समजना. आरारला हिंदि शुद्धांग कळ्ना. त्यज विना ते लोक बोलाच उर्दु मिळलते हिंदि, पंजाबी. इंग्ळीषांत बोलुया म्हणजे त्यांस यो  बोलाच समजना, तेनी बोलाच आरारला समजना (कसाला सांगींगांव॑, आरारलायीन तेवढ॑ इंग्ळीष कळ्ना म्हणून). आरार पह्यिल॑ तरपडूनगेला. वोरल॑ तळांत काम, कसकी काम करत होता. एक महिने वेगळ॑ वेगळ॑ विभागाला जाऊन काम शिकींगांव॑. हिंदि कळ्ना, एकाला (एकीला) आलतर कोठ जाणे म्हणून कळ्ना. वोरल॑ तळांत ठिकाण काहीं असास्क कळ्ळ नाही. कोणाला कस विचारणे ? साळेंतपणीं उठून ओठाकून एक बोट दाखिवलते नाही. एक वार, दुपारच॑ वेळ जेवाच वेळांत -अर्ध घंटे- बाह्येर जाऊन पाष्टे बस्सांत्सून उतराच ठिकाण एक सुविधा प्हायल्होता, तेथ॑ जाऊन हलक॑ करींगून येईल. दुसर वार नंखर धैर्य आल॑. खाले तळांत जाऊन हुडुकम्हणे म्हणून (जेवाच वेळ) आंत घूंसला. एकला आरारला धरींगिट्ला, कायकी विचारला. आरारला  काय विचारतो म्हणून कळ्ळ॑ नाही. आरार "मी एथच॑ नव कामाला मिळ्ळोहें" म्हणून इंग्ळीषांत (तेला कळ्ळत॑ इंग्ळीषांत) सांगिट्ला. ते आरारला धरलतोला समजल नाही. काय कायकी बोलत आरारला धरून वोरल॑ तळांतल॑ थोर अधिकारीकडे बलाईंगूनजाऊन ओठाकिवून त्यंचकडे कायकी सांगिट्ला. तेनी हिंदींत कायकी विचारले. आरार "गेल वारेच कामाला मिळ्ळोहें" म्हणून सांगिट्ला. तेनी खाले कसाला गेलास म्हणून विचारले. आरार सांगिट्ला. तेनी हांसले. धरून आलतोकडे कायकी सांगिट्ले. तो उदंड मर्यादाविणी आरारला खाले बलाईंगूनजाऊन ते ठिकाण दाखिवला. आरारला अब्बाम्हणून होत॑. चिंता वारले, अत्ता एथपर ह्यजकरतां बाह्येर जाणे गरदनाही. विषयाला येवम्हणे का ? दहा वर्ष आरार उदंड श्रम भोगला. त्यज नंतर ? "रामाचंद्रन" बलावलतेनी अस्कीन "चंद्रन जी" म्हणून बलावाला आरंभ करले. आरारला धरलतो ? ग्यानचंद म्हणून नाव, शेवटोरी आरारला सेवा करत होता. आरार ते कार्यालय सोडून दुसर॑ कार्यालयाला जाताना रडलापणीं. ते कस॑ ? दुसर॑ कार्यालयांत ? "चंद्रन जी", "रामा जी" होऊनगेल॑, तेवढ॑ मर्यादा. (चेन्नैला बदलींगून आलांपिरी "चंद्रन जी", "रामा जी", "आरार" होऊनगेल॑.    लोकांबरोर कस वागांव॑ म्हणून आरारला कळूनगेल॑. अस्कि लोकां बरोरयीन -तेनी थोर अधिकारी की, सम-काम करणार की, खाले काम करणार की- उठून-बसाला प्रयत्न करेल, तेवढेच. सकल लोकेयीन आरारला उदंड वोर बसिवूनटाकले. दोन कार्यालयांतयीन उदंड थोर अधिकारीपणीं आरार काम कराच कक्षाला येऊन त्यज सोमोर (समोर) बसून बोलूनटाकून जातील. अरवांत ह्यला "कावळा-धरणे" (काक्कै पिडिक्करदु) म्हणतील. मस्किरींन "क्रो कॅचिंग" म्हणतील. नंतर, नंखर नाजूकविणी असूनदे म्हणून "कैल काल पिडिक्करदु" (हात पांय  धरणे) म्हणतील. हिंदींत॑ ? "चमचागिरी" म्हणतील. काय कसकी, आरार सकलां बरोरयीन उठणे-बसणे दंडक आज पतोरी सोडला नाही. ह्यांत कार्यालयांत शंभराला नव्वद देऊया, मित्रां बरोर सत्तर देऊया, सोयरीकांत साठींत्सून सत्तर पतोरी देऊया. परंतु, एक आरारला आज पतोरी समजल नाही. उठणे-बसणे, कां घरांत बरोरपडत नाही ? कोणालतरीन कळ्ळतर सांगाकां ! अत्ता इथपर कळून कायीन उपयोग नाही, वयेंत रुपे, सोन॑, रत्न प्हाणे झाल॑, "राम-नाम सत्य है" एकच बाकी. (Re-written in DM script by ARV)